Elke overgang is anders

De overgang bestaat uit de jaren rondom je laatste menstruatie, waarin je lichaam verandert van vruchtbaar naar onvruchtbaar. Hoewel dit proces bij iedere vrouw anders verloopt en de overgang voor iedere vrouw op een ander moment begint, kun je wel in grote lijnen zeggen uit welke fases de overgang bestaat, wat er in je lijf gebeurt en welke (typische) overgangsklachten het met zich mee kan brengen. 

De overgang bestaat uit drie fases: de perimenopauze, de menopauze en de postmenopauze. Voordat je in de perimenopauze komt, zit je in de premenopauze. Dat is eigenlijk de fase vanaf je eerste menstruatie totdat je eitjes niet meer elke maand springen en de overgang begint. Zo om en nabij vanaf je 35ste kun je hier iets van beginnen te merken, denk aan stemmingswisselingen, een slechtere nachtrust en prikkelbare gevoelens. Rond je 40ste levensjaar kunnen die overgangsklachten wat toenemen, omdat het rijpen van je eicellen steeds lastiger gaat. 

Vanaf je 45ste zitten de meeste vrouwen in de perimenopauze: de vruchtbare jaren waarin je menstruatiepatroon verandert. Ook dit verloopt weer voor elke vrouw anders. Bij de één worden de menstruaties onregelmatiger of korter en bij de ander juist heviger, langer of lichter. 

Tijdens deze fase zijn de hormonale veranderingen het meest hevig. Je eierstokken produceren geleidelijk minder geslachtshormonen. Vaak schommelt de oestrogeenspiegel en blijft deze hoog ten opzichte van progesteron. Overgangsklachten kunnen dan ook intenser worden en uitbreiden. Zo voelen veel vrouwen zich in deze fase vermoeid, hebben last van opvliegers en nachtzweten, komen aan en merken dat hun vagina droger wordt. Maar ook meer onbekende of vage symptomen, zoals psychische klachten, blaasontsteking en een verminderde focus. 

Gemiddeld duurt deze fase zo’n vijf tot zeven jaar. Langzaam maar zeker raakt de voorraad eicellen uitgeput tot aan de allerlaatste menstruatie: de menopauze. De perimenopauze duurt tot één jaar na de menopauze. 

De menopauze kun je alleen achteraf bepalen: als je een jaar niet meer menstrueert, heb je de menopauze gehad. Officieel gezien is de menopauze dan ook geen fase, maar de dag waarop je je laatste menstruatie hebt. Gemiddeld hebben Nederlandse vrouwen op hun 51ste de menopauze, maar ook dit is voor iedereen anders. 

Interessant detail: uit onderzoek blijkt dat de leeftijd waarop je moeder de menopauze had een voorspellende waarde heeft voor de leeftijd waarop jij de menopauze hebt. 

Als je een jaar geleden je laatste menstruatie hebt gehad, kun je zeggen dat je in de postmenopauze zit. Je eierstokken produceren vanaf nu alleen nog testosteron en je bijnieren hebben de productie van oestrogeen en progesteron overgenomen. Je komt in een andere levensfase en je hebt minder van deze hormonen nodig. 

Je lichaam went in deze fase aan de lagere hormoonspiegels. Een natuurlijk proces, maar omdat het naar een nieuw evenwicht zoekt, kun je nog wel klachten ervaren. Ook kan het risico op botontkalking en hart- en vaatziekten door de lage hormoonspiegels toenemen, met name het afnemende oestrogeen speelt daarin een rol.  

Waar vrouwen zich vaak niet van bewust zijn, is dat je deze risico's sterk kunt verminderen en zelfs voorkomen door aanpassingen in je voedingspatroon en leefstijl. Je wilt als het ware met je lijf mee veranderen. Wat dat o.a. inhoudt? Neem meer rust, eet gezond en gevarieerd, overweeg om bepaalde vitamines en mineralen bij te slikken en beweeg lekker veel. Experts adviseren ook om o.a. je cholesterolspiegel en bloeddruk in de gaten te houden. Tijdens de overgang veranderen deze waarden. Door je lijf goed te kennen, kan je daar tijdig op anticiperen. 

Soms is het in deze fase raadzaam om te starten of door te gaan met hormoontherapie, bijvoorbeeld bij een geschiedenis van botontkalking in de familie of als je nog last hebt van ernstige klachten. Begin wel voor je zestigste, want anders zijn de risico's van hormoontherapie groter dan de voordelen. Ook geven de richtlijnen nu aan niet langer dan vijf jaar door te gaan met hormoontherapie. 

Overgangsklachten zijn in deze fase dus niet van de één op de andere dag verdwenen, maar vaak nemen ze wel stapsgewijs af. De enige klacht die door de lage oestrogeenspiegel niet afneemt, is vaginale droogheid.