Postmenopauze: de laatste fase van de overgang
De postmenopauze is de laatste fase van de overgang en volgt na de perimenopauze en de menopauze (de dag van je laatste menstruatie). Als je eenmaal de postmenopauze hebt bereikt, blijf je de rest van je leven in deze fase. Dat wil zeggen: je hormonen blijven op een constant (laag) niveau. Overgangsklachten zijn niet van de één op de andere dag verdwenen, maar vaak nemen ze wel stapsgewijs af.
Veel van de klachten die ik had, zijn nu minder. Het voelt als het bewijs dat de schommelingen de oorzaak van mijn klachten waren. - Wil (62 jaar)
Wat is de postmenopauze?
Als je een jaar geleden je laatste menstruatie hebt gehad, kun je (met terugwerkende kracht) zeggen dat je in de postmenopauze zit. Een nieuwe levensfase waarin je de hoge hormoonspiegels niet meer nodig hebt. De Nederlandse vrouw komt gemiddeld op haar 51ste in de postmenopauze, maar dit verschilt sterk. De één heeft haar laatste menstruatie jaren eerder of later dan de ander.
Online menopauzetest
Vraag jij je af of je in de overgang zit? Vul de online menopauzetest in, binnen 2 minuten heb je duidelijkheid. Ook geven we je tips en adviezen hoe jij de regie pakt tijdens deze fase van je leven.
Hormonale veranderingen tijdens de postmenopauze
Na jouw laatste menstruatie stoppen je eierstokken met de productie van de geslachtshormonen oestrogeen en progesteron. Ze maken nog wel kleine hoeveelheden testosteron aan en in de bijnieren (twee kleine klieren boven de nieren) wordt een hormoon omgezet tot een kleine hoeveelheid oestrogeen.
Die productie ligt weliswaar een stuk lager (je hebt de hormonen nu niet langer nodig voor de voortplanting), maar is nog wel belangrijk voor andere essentiele functies in je lichaam, zoals de gezondheid van de botten, het hart en de vaten. Daarom wil je in deze fase goed voor je bijnieren zorgen, maar daarover later meer.
In het begin van de postmenopauze moet je lichaam nog wennen aan deze lagere hormoonspiegels. Je lijf zoekt naar een nieuw hormonaal evenwicht en daardoor kun je nog wel klachten ervaren.
Wat zijn de symptomen in de postmenopauze?
De klachten die je in de postmenopauze nog kunt ervaren, zijn vaak een gevolg van de lage oestrogeenspiegels. Ook het risico op botontkalking, gewrichtsklachten en hart- en vaatziekten neemt daardoor toe. Klachten houden doorgaans nog een tot twee jaar aan, blijkt uit onderzoek, maar dat kan ook langer zijn. Veel vrouwen geven bijvoorbeeld aan tot in de eerste twee jaar van de postmenopauze nog (hevige) opvliegers te hebben.
Klachten die in de postmenopauze kunnen voorkomen (of toenemen):
- Vaginale droogheid
- Opvliegers
- Branderige schaamlippen
- Pijnlijke gewrichten
- Slechte nachtrust
- Gewichtstoename
- Minder zin in seks
- Somberheid
- Huidveroudering
- Blaasontsteking
- Bekkenbodemklachten
- Urineverlies
- Haarverlies
Ook veroudering speelt een rol bij bovenstaande klachten. Dat maakt het lastig om de klachten te onderscheiden. Is het de postmenopauze of heeft het te maken met het proces van ouder worden? Doorgaans nemen hormonale klachten gedurende de postmenopauze wel stapsgewijs af. De enige klacht die door de lage oestrogeenspiegel niet afneemt, is droge slijmvliezen, zoals vaginale droogheid of droge ogen.
Nog last van hevige klachten?
Wat kun je doen tegen klachten in de postmenopauze?
Voor veel vrouwen nemen overgangsklachten in de postmenopauze geleidelijk af, maar wat kun je doen als dit bij jou niet zo is? Welke supplementen kunnen helpen? En is hormoontherapie nog een optie?
Medische ondersteuning en hormoontherapie
Soms is het in deze fase raadzaam om te starten of door te gaan met hormoontherapie, bijvoorbeeld bij een geschiedenis van botontkalking in de familie of als je nog last hebt van ernstige klachten. Aangeraden wordt om voor je zestigste of binnen tien jaar na de menopauze te beginnen, anders zijn de risico's van hormoontherapie groter dan de voordelen. Ook geven de richtlijnen nu aan niet langer dan vijf jaar door te gaan met hormoontherapie.
Wil of kan je geen hormonen gebruiken? Er is ook (hormoonvrije) medicatie voor om specifieke klachten te verlichten, zoals opvliegers of pijnlijke gewrichten.
Kunnen supplementen helpen?
Overweeg om vitamines en mineralen bij te slikken om je gezondheid in de postmenopauze te ondersteunen. Het heeft nu eenmaal meer aandacht nodig. Zo hebben veel mensen een te lage vitamine D-waarde en zijn ook calcium en magnesium belangrijk in deze fase van je leven. Beide dragen bij aan de botgezondheid en magnesium speelt een rol bij de opname van calcium. Andere belangrijke vitamine en mineralen zijn onder andere magnesium (bij vermoeidheid, voor optimale spierfunctie en de gemoedstoestand*) en omega 3 (ondersteunt een gezond hart en gezonde vaten*).
*Gezondheidsclaim(s) in afwachting van goedkeuring door de Europese Commissie.
Je kunt gezondheidsrisico's in de postmenopauze verminderen met (kleine) aanpassingen in je leefstijl en voedingspatroon. – Menopauzespecialist Suzanne Rouhard
Wat kun je doen met leefstijl en voeding?
In de postmenopauze wil je als het ware met je lijf mee veranderen. Menopauzespecialist Suzanne Rouhard geeft advies:
- Eet voldoende vezels, proteïne, gezonde vetten en langzame koolhydraten. Leg de focus op groenten en fruit (vezels) en varieer in wat je eet. Zorg voor voldoende omega 3 (belangrijk voor een goede gezondheid van het hart) en probeer zout en suiker te minderen. Gezonde voeding beschermt je lichaam tegen hart- en vaatziekten, houdt je botten en spieren gezond en ondersteunt je algehele gezondheid. Met name in de postmenopauze als je beter je best wil doen om voor je lichaam te zorgen.
- Beweging is extra belangrijk om botten, spieren en gewrichten gezond te houden. Met name krachttraining (focus op de grote spiergroepen: borst, schouders, rug, benen en billen) en conditietraining doen je spieren goed. Krachttraining belast ook de botten en bevordert zo de botdichtheid. En je maakt meteen dopamine aan, wat je stemmings ten goede komt. Beweeg dagelijks op zijn minst 30 minuten bovenop je normale beweging.
- Neem meer rust, ook ‘s nachts. Uit onderzoek blijkt dat vrouwen in de postmenopauze doorgaans lastiger in slaap komen. Zorg daarom voor een goede slaaphygiëne en verminder en probeer andere oorzaken die aan een slechte nachtrust kunnen bijdragen, aan te pakken. Verminder spanning en stress door vaker pauzes te nemen en dingen te doen die je helpen ontspannen (wandelen, lezen, de natuur in, ademhalingsoefeningen, tekenen, etc.). Je lijf heeft het nu eenmaal meer nodig.
- Vaginale droogheid is de enige klacht die met zekerheid niet verdwijnt. Heb je tijdens het vrijen last van een droge of kwetsbare vagina? Glijmiddel helpt om de vagina nat te maken en verlicht zo pijn en irritaties. Neem ook de tijd voor elkaar. Voorspel maakt seks spannender en fijner.
- Houd je waarden in de gaten: o.a. je cholesterolspiegel, bloedsuikerspiegel en bloeddruk. Tijdens de overgang veranderen deze waarden. Door je lijf goed te kennen, kan je daar tijdig op anticiperen.
Hoe ervaren andere vrouwen de overgang?
Nu de hormoonspiegels stabiliseren, geven veel vrouwen aan beter te weten wat ze willen en sterker in hun schoenen te staan. Hoe ervaren anderen deze fase van hun leven?
FAQ
Op welke leeftijd ben je in de postmenopauze?
Gemiddeld komt een vrouw op haar 51ste in de postmenopauze, maar dit verschilt sterk. Je kunt een jaar na je laatste menstruatie met zekerheid zeggen dat je in de postmenopauze bent.
Hoe lang heb je nog klachten in de postmenopauze?
Dit is verschillend per vrouw. Bij de een nemen de klachten stapsgewijs af, de ander heeft nog jaren last van (milde) klachten. Heb je nog hevige opvliegers, raapleeg dan een arts om eventuele andere oorzaken uit te sluiten.
Ik heb nog bloedverlies in de postmenopauze, wat moet ik doen?
Raadpleeg een huisarts als je nog last hebt van bloedverlies in de postmenopauze. Het kan zijn dat je door de droge slijmvliezen licht (en onschuldig) bloedverlies hebt na de seks, maar er kan ook iets anders aan de hand zijn. Denk aan een poliep of vleesboom in de baarmoeder.
Wat kan ik doen tegen botontkalking in de postmenopauze?
Voeding is de belangrijkste factor van een goede botgezondheid. Focus je op calcium, vitamine D, magnesium en vitamine K. Werk daarnaast aan je spierkracht en balans en zorg voor een goede houding. Meer over botontkalking in de overgang.
Hoe verlaag ik het risico op hart- en vaatziekten in de postmenopauze?
Als de oestrogeenspiegels dalen, kunnen je bloedvaten minder flexibel worden en kan het risico op hartproblemen verhogen. Daardoor verhoogd het risico op hart- en vaatziekten in de overgang. Gezonde voeding, genoeg beweging en stress verminderen zijn belangrijke actiepunten. Stop daarnaast met roken en alcohol en laat jaarlijks je waarden checken. Meer over hartgezondheid in de overgang.
Bronnen
- Cleveland Clinic. (2024). Postmenopause. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21837-postmenopause
- Nanette Santoro, Cassandra Roeca, Brandilyn A Peters, Genevieve Neal-Perry. 2021). The Menopause Transition: Signs, Symptoms, and Management Options, The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. https://doi.org/10.1210/clinem/dgaa764
- Utian WH. (2005). Psychosocial and socioeconomic burden of vasomotor symptoms in menopause: a comprehensive review. Health Qual Life Outcomes. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC1190205/
- Dalal PK, Agarwal M. (2025). Postmenopausal syndrome. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4539866/
- Lejsková M, Alušík S, Valenta Z, Adámková S, Piťha J. (2012). Natural postmenopause is associated with an increase in combined cardiovascular risk factors. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23098660/
- Zolfaghari S, Yao C, Thompson C, Gosselin N, Desautels A, Dang-Vu TT, Postuma RB, Carrier J. (2020). Effects of menopause on sleep quality and sleep disorders: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31851117/
- British Nutrition Foundation. (2022). Reducing health risks after menopause. https://www.nutrition.org.uk/nutrition-for/women/menopause/reducing-health-risks-after-the-menopause-with-nutrition-and-diet/
- Mei Z, Hu H, Zou Y, Li D. (2023). The role of vitamin D in menopausal women's health. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10291614/
