De menstruatie en de overgang

Je menstruatiecyclus wordt gedreven door geslachtshormonen. Het vrouwelijk geslachtshormoon oestrogeen zorgt ervoor dat het baarmoederslijmvlies in de baarmoeder wordt opgebouwd. Dat is belangrijk om zwanger te kunnen worden. Als er geen bevruchting plaatsvindt, daalt het progesteron waardoor het slijmvlies afbreekt: je menstrueert.  

In de overgang stopt gaandeweg de productie van oestrogeen en progesteron in de eierstokken. Je wordt stapsgewijs niet meer vruchtbaar waardoor uiteindelijk je menstruatie uitblijft. Maar voordat je menstruatie uitblijft, verandert bij veel vrouwen het menstruatiepatroon door de schommelende hormoonwaardes. Zo kun je ineens een korte cyclus hebben of menstrueer je opeens langer of korter. Het kan ook dat je een tijd niet menstrueert. Je begrijpt: door de schommelende hormoonspiegels kan je menstruatiepatroon tijdelijk veranderen en dat kan er voor elke vrouw anders uitzien. 

Veel vrouwen ervaren naast menstruatieklachten ook andere symptomen in de overgang, zoals opvliegers, slaapproblemen en stemmingswisselingen.

De meeste vrouwen pikken rond hun 45ste de eerste signalen van de overgang op. De hormoonspiegels veranderen en daardoor verandert vaak ook het menstruatiepatroon. Voor veel vrouwen is een onregelmatige menstruatie één van de eerste signalen dat ze door de overgang gaan.  

Hoewel elke overgang en zo ook elke menstruatiecyclus anders verloopt, kunnen we wel iets zeggen over hoe de menstuatie over het algemeen verandert gedurende de perimenopauze.  

Aan het begin van de perimenopauze neemt de productie van progesteron sneller af dan de productie van oestrogeen. Voor veel vrouwen zorgt dat ervoor dat de cyclus eerst korter wordt of de menstruatie lichter is. Later in de perimenopauze wordt de cyclus vaak langer, maar heviger. Een zware of langdurige menstruatie komt dan sneller voor. 

Als je een jaar lang niet meer ongesteld bent geweest, kun je zeggen dat je de menopauze hebt gehad. De gemiddelde leeftijd waarop een vrouw haar menopauze heeft, is 51 jaar. Wanneer je je laatste menstruatie hebt, is niet vooraf vast te stellen. Wel heeft volgens onderzoek de leeftijd waarop je moeder haar laatste menstruatie had een voorspellende waarde voor jou. 

Zit je aan de hormonale anticonceptie(pil)? Doordat synthetische hormonen een kunstmatige menstruatie opwekken, is het mogelijk dat je niks aan je menstruatie merkt en niet weet of je de menopauze al hebt gehad. Hormonale anticonceptie kan ook andere overgangsklachten maskeren. Lees hier meer over de invloed van de anticonceptiepil en de overgang. 

Gedurende de perimenopauze kan je menstruatie heviger worden dan je gewend bent. Dat komt omdat je lichaam aan het begin van de overgang je vruchtbaarheid probeert te stimuleren door extra follikelstimulerend hormoon (FSH) naar de eierstokken te sturen – het zoekt naar een nieuwe balans. Het FSH maakt extra oestrogeen aan waardoor het baarmoederslijmvlies extra dik wordt opgebouwd. En hoe dikker het baarmoederslijmvlies, hoe heviger de menstruatie als er geen bevruchting van de eicel plaatsvindt. Een menstruatie wordt als hevig beschouwd als je je tampon/cup/maandverband elke twee uur (of sneller) moet verwisselen.

Je menstruatie kan ook komen met bloedstolsels of klonten, wat o.a. veroorzaakt kan worden door de hormonale veranderingen tijdens de overgang. Bloedverlies met stolsels ontstaat als het menstruatiebloed mengt met o.a. slijm en weefsels. In de meeste gevallen is dat normaal en zie je dit op de dagen waarop je menstruatie het hevigst is (±dag twee of drie bij een normale cyclus, bij een hevige/lange cyclus kunnen de stolsels langer aanhouden). Vaak gaan stolsels gepaard met een donkerrode kleur bloed, doordat het baarmoederslijmvlies langer de tijd heeft gehad om op te bouwen. Bloedverlies met stolsels of klonten komt dan ook vaker voor bij vrouwen die hevig vloeien tijdens de overgang. 

Zijn de bloedstolsels erg groot (groter dan de omtrek van een flessendop) en heb je hier elke menstruatie last van? Of komen ze opeens tussen je menstruaties door? Ga dan langs de (huis)arts. Bloedstolsels (ook tijdens de overgang) kunnen een teken zijn van een miskraam, vleesbomen, endometriose, een tumor of de zeldzame ziekte van Von Willebrand. 

Ondanks dat het normaal is dat je menstruatiepatroon veranderd gedurende de perimenopauze, is dagelijks bloedverlies dat niet. Het kan dat je vaker of lang ongesteld bent, maar houdt het bloedverlies tijdens je menstruatie meer dan twee weken aan of verlies je dagelijks bloed? Ga dan langs de huisarts. Het kan o.a. duiden op een vleesboom, poliep of infectie. 

Zo’n tien procent van de vrouwen geeft aan last te hebben van postmenopauzale bloedingen. Heb je last van bloedverlies als je de menopauze al hebt gehad? Ga langs de huisarts. Er kan meer aan de hand zijn, zoals een infectie of poliep.  

Het veranderenen van je menstruatiepatroon is een typische overgangsklacht. Het hoort er voor veel vrouwen bij. Heb je er last van, bijvoorbeeld omdat je hevig vloeit of menstruatiepijn hebt? Dan kunnen deze tips helpen om je menstruatieklachten te verlichten. 

• Plan voldoende rust in en verminder stress. Stress stimuleert de aanmaak van cortisol in de bijnieren en vermindert de aanwezigheid van progesteron. Terwijl juist progesteron belangrijk is voor de opbouw van het baarmoederslijmvlies en het reguleren van de menstruatie. 

• Stabiliseer je bloedsuikerspiegel. Je bloedsuikerspiegel beïnvloedt het oestrogeen en progesteron. Hoe meer pieken en dalen in je bloedsuiker, hoe meer schommelende hormonen. Eet genoeg vezels (groente), vermijd suikers en kies voor voldoende eiwitten, vetten en complexe koolhydraten. 

• Eet gezond en gevarieerd en drink voldoende water. Vloei je hevig? Zorg dan ook dat je genoeg ijzerrijke voeding binnenkrijgt, zoals spinazie, boerenkool, vlees, tofu, bonen en peulvruchten. 

• Verlies je veel bloed of menstrueer je wel erg vaak? Ga dan langs de huisarts om te laten onderzoeken of er een onderliggende oorzaak. Er zijn verschillende behandelingen, waaronder hormoontherapie, die hevig menstrueel bloedverlies of bloedstolsels kunnen verminderen.