Hoe beïnvloedt de anticonceptiepil de overgang en je klachten? Een arts legt uit

Zolang je menstrueert, kun je zwanger raken. Veel vrouwen slikken dus de anticonceptiepil om een zwangerschap te voorkomen. Ook tijdens de overgang. Zo blijkt uit recent onderzoek dat een op de vier Nederlandse vrouwen van 18 tot en met 49 de pil gebruikt. Maar hormonale anticonceptie kan symptomen van de overgang maskeren, waardoor je lastig kunt vaststellen of je de menopauze hebt gehad. Arts Jael Loefstop legt uit hoe dat zit en wat je hierover wilt weten.

De pil en de overgang

De overgang is een natuurlijk proces tijdens het leven van de vrouw waarin de menstruatiecyclus stopt. De gemiddelde leeftijd waarop dat gebeurt, is 51 jaar. Voor 80 procent van de vrouwen gaat deze levensfase gepaard met een breed scala aan klachten, denk aan opvliegers, stemmingswisselingen en slapeloosheid, die worden veroorzaakt door hormoomschommelingen.  

Als tijdens de perimenopauze je menstruatiepatroon verandert maar nog niet is gestopt, kun je dus nog zwanger raken. Veel vrouwen slikken tijdens de overgang daaarom de anticonceptiepil. Maar naast het voorkomen van een zwangerschap heeft de pil ook andere effecten op het vrouwenlichaam. Zo kan het de symptomen van de overgang onderdrukken. 

Het effect van hormonale anticonceptie op overgangsklachten

De anticonceptiepil bevat een hoge dosis synthetische hormonen, ethinyl-estradiol (oestrogeen) en/of een progestativum (progestageen), die de natuurlijk hormoonhuishouding van een vrouw beïnvloeden. Door deze hormonen kunstmatig te reguleren, onderdrukt de pil zowel de eisprong als de menstruatie. Dit kan overgangsklachten maskeren of verminderen bij vrouwen die anders wel klachten zouden ervaren als gevolg van hormonale schommelingen. 

Slik je de pil? Dan kan dat dus betekenen dat je geen overgangsklachten ervaart en je niet weet of je cyclus verandert. Dat hoeft niet per definitie slecht of goed te zijn, maar is wel iets waar je je bewust van wilt zijn. Of je de pil wilt blijven slikken tijdens de overgang, hangt af van jouw persoonlijke situatie en behoeften.  

Voorop staat: wil je niet zwanger raken en heb je nog wel een menstruatie? Dan is een vorm van anticonceptie in ieder geval wel nodig. Heb je een jaar geleden je laatste menstruatie gehad? Dan hoef je geen anticonceptie meer te gebruiken. 

Hoe weet ik dan of ik m’n menopauze heb gehad?

Als je aan de pil (of een andere vorm van hormonale anticonceptie) zit, weet je dus niet of je de menopauze hebt bereikt of niet. Je mentrueert waarschijnlijk nog maandelijks omdat de bloedingen worden opgewekt door synthetische hormonen. 

Omdat de gemiddelde vrouw zo rond haar 51ste de menopauze heeft bereikt, raden sommige artsen aan om rond die leeftijd te stoppen met het slikken van de pil om te kijken of je menstruatie terugkomt. Anticonceptie na 52 jaar is volgens de richtlijnen van het Nederlands Huisartsen Genootschap niet meer nodig. Als je, in overleg met de arts, besluit om te stoppen met de pil, wil je nog wel een vorm van anticonceptie gebruiken, want er bestaat een kans dat je nog vruchtbaar bent.  

De risico’s van het langdurig slikken van de anticonceptiepil

Het gebruik van de pil na je 50ste komt wel met enkele risico’s waar je je bewust van wilt zijn. Het risico op trombose is groter door de toediening van synthetische hormonen in de pil. Ook vergroot de kans op een hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten en borstkanker.  

Voor veel vrouwen is het veilig om de anticonceptiepil te gebruiken tijdens de perimenopauze. Rook je? Of heb je een geschiedenis van hormonale kanker, overgewicht, een hoge bloedruk, diabetes of bloedstolsels? Bespreek dit dan met je (huis)arts. Wellicht is een andere vorm van anticonceptie een betere optie voor jou. 

Misschien is hormoontherapie een optie

Hormoontherapie bestrijd effectief overgangsklachten met een lagere dosering hormonen. HST is daarom vaak een betere optie dan de pil om klachten te verlichten. 

Meer over hormoontherapie

Welke niet-hormonale alternatieven zijn er voor de pil?

Sommige artsen raden aan om eerder te stoppen met het gebruik van de anticonceptiepil en over te stappen op een niet-hormonale vorm van anticonceptie. Dit omdat de risico’s die de pil met zich meebrengt groter worden naarmate je ouder wordt.  

Welke hormoonvrije opties zijn er als je niet zwanger wilt raken, geen hormonen wilt (of kan) gebruiken, maar nog wel menstrueert? 

• Condoom: zowel het mannencondoom als het vrouwencondoom (wist je dat het vrouwencondoom drie keer zo sterk en dunner is dan een latex mannencondoom?) 
• Pessarium (siliconen kapje) en zaaddodende gel: een pessarium is een kapje dat je tijdens de seks in de vagina over de baarmoedermond draagt. Zo kunnen zaadcellen niet in de baarmoeder terechtkomen. 
• Koperspiraal: deze wordt in de baarmoeder gezet en kan vijf tot tien jaar blijven zitten. 
• Sterilisatie: het laten verwijderen van de eileiders (bij de vrouw) of het doorsnijden van de zaadleiders (bij de man). 
• Temperatuur meten: het bijhouden van je cyclus door het meten van je temperatuur en het checken van je cervixslijm (baarmoederhalsslijm) om te herkennen wanneer je ovuleert (en dus geen onbeschermde seks kan hebben). 

Welke opties heb je om overgangsklachten te bestrijden?

Omdat de anticonceptiepil overgangsklachten onderdrukt, kan het dat je je niet bewust bent van bepaalde disbalansen in je lichaam als gevolg van de schommelingen in progesteron en oestrogeen. Enerzijds is dat prettig, want overgangsklachten belemmeren voor een derde van de vrouwen het dagelijks leven. Anderzijds is het goed om te weten welke opties je hebt om overgangsklachten te bestrijden, want de anticonceptiepil is niet altijd de beste keuze. Hormoonsubstitutietherapie (HST) kan dan een uitkomst zijn. 

De anticonceptiepil bevat een hoge dosis hormonen om zwangerschap te voorkomen. HST heeft een lagere dosering hormonen die voldoende is om overgangsklachten te bestrijden. In sommige gevallen is het daarom beter om een andere vorm van anticonceptie te gebruiken tijdens de overgang en klachten te bestrijden met hormoontherapie.  

Het risico op een hartaanval of beroerte is voor sommige vrouwen bijvoorbeeld groter als je de anticonceptiepil gebruikt. Ook wordt de pil afgeraden voor vrouwen met hormonale kanker, overgewicht, een hoge bloedruk, diabetes of bloedstolsels. 

Maak een weloverwogen beslissing

Of je de anticonceptiepil wel of niet wilt of kunt blijven gebruiken tijdens de perimenopauze is een beslissing die je samen met je (huis)arts wilt nemen. Iedere vrouw is anders en daarom is er ook geen one-size-fits-all oplossing.  

Praat met je arts over jouw persoonlijke situatie en de mogelijke voor- en nadelen evenals alternatieve behandelingsmogelijkheden. Wat je ook kiest, voorop staat dat je goed geïnformeerd wilt zijn over de opties die je hebt, zodat je een weloverwogen beslissing kunt maken die past bij jouw persoonlijke behoeften en situatie. 

FAQ

Tips en advies