Welke (sleutel)rol speelt progesteron tijdens de overgang?

Het geslachtshormoon progesteron, de tegenhanger van oestrogeen, begint al voor de perimenopauze te dalen. De afname van dit hormoon kan allerlei veranderingen in het vrouwelijk lichaam veroorzaken. Begrijp welke rol progesteron in jouw lichaam speelt, welke klachten de afname van het hormoon kan veroorzaken en hoe een hormoonbehandeling met progesteron kan helpen bij klachten van de overgang.   

Welke rol speelt progesteron in je lichaam?

Progesteron wordt niet alleen geproduceerd in de eierstokken, maar ook in de placenta tijdens een zwangerschap en door de bijnieren. Tijdens je vruchtbare jaren heeft progesteron vooral de taak om in de baarmoeder een geschikte omgeving te creëren voor bevruchting en om een gezonde zwangerschap te verzekeren.  

Maar het geslachtshormoon heeft nog meer taken. Het speelt ook een rol bij het balanceren van het oestrogeenniveau, het helpt bij een efficiënte werking van de schildklier, het houdt je lichaam warm, het werkt rustgevend en het helpt om overtollig vocht uit je lichaam te verwijderen.  

Hoe werken progesteron en oestrogeen samen?

Progesteron en oestrogeen werken nauw samen gedurende je menstruatiecyclus. Oestrogeen stimuleert de groei van het baarmoederslijmvlies. Vervolgens produceren de eierstokken na de eisprong ook progesteron, waardoor het baarmoederslijmvlies verder verdikt en de baarmoeder wordt voorbereid op een mogelijke zwangerschap. Treedt er vervolgens geen zwangerschap op? Dan daalt het progesteronniveau en begint de menstruatie.  

Heb je tijdens je vruchtbare jaren last gehad van PMS? Dan ben je waarschijnlijk al bekend met de gevolgen van een disbalans tussen progesteron en oestrogeen. Vlak voor de menstruatie daalt de progesteronspiegel snel, wat typische PMS-klachten (zoals stemmingswisselingen, prikkelbaarheid en het vasthouden van vocht) kan veroorzaken of verergeren. Deze plotselinge daling kan ook leiden tot een toename in gewicht of gezwollen en pijnlijke borsten. Lees meer over de rol van oestrogeen in de overgang. 

Progesteron in de verschillende fases van de overgang

Het is bekend dat zowel de hoeveelheid oestrogeen als progesteron tijdens de overgang afnemen. Progesteron kan al beginnen te dalen in de late dertigerjaren of vroege veertigerjaren van een vrouw. Vanaf de perimenopauze kan deze afname leiden tot onregelmatige menstruatiecycli.  

Als je twaalf maanden geleden je laatste menstruatie hebt gehad, bevind je je in de postmenopauze. Op dat moment produceren de eierstokken nauwelijks nog progesteron. In plaats daarvan nemen andere organen, zoals de bijnieren en het vetweefsel, de verminderde productie van het hormoon over. In deze fase vindt de progesteronspiegel een nieuw evenwicht op een constant laag niveau. Na de menopauze hebben vrouwen immers nog wel progesteron nodig, maar in mindere mate dan voorheen. 

Welke klachten kan de progesterondaling veroorzaken?

Omdat het progesteronniveau eerder daalt dan het oestrogeenniveau, kan er tijdens de perimenopauze een oestrogeendominantie ontstaan. Dit kan verschillende klachten met zich meebrengen. De meest voorkomende zijn: opvliegers, stemmingswisselingen en gewichtstoename.  

 Als de eierstokken geleidelijk stoppen met de productie van progesteron, nemen de bijnieren de (verminderde) productie van dit hormoon langzaamaan over. De bijnieren produceren echter ook andere hormonen, zoals het stresshormoon cortisol. De aanmaak van cortisol heeft vanuit evolutionair oogpunt voorrang op de aanmaak van progesteron. Als je onder veel stress staat, betekent dat dus dat de bijnieren druk bezig zijn met de productie van cortisol, waardoor ze minder progesteron produceren. Dat kan eventuele klachten verergeren. 

Wat merk je van een progesterontekort?

Progesteron zorgt onder andere voor rust, ontspanning en positieve gedachten, mits het in voldoende mate aanwezig is. Een laag progesteronniveau tijdens de overgang kan leiden tot: 

• Stemmingswisselingen 
• Somberheid 
• Kortere menstruatiecycli   
• Onrustige gevoelens 
• Slaapproblemen  
• Angstige gevoelens 
• Nachtzweten 

Wat kun jij zelf doen?

Door aanpassingen te maken in je voeding, dagelijks voldoende te bewegen en gezonde gewoonten na te streven, kun je jouw overgangsklachten verlichten: 

• Zorg voor uitgebalanceerde maaltijden. Eet veel fruit, groenten, volkorenproducten, gezonde vetten (zoals avocado’s, noten en zaden) en eiwitten om je hormoonbalans te ondersteunen.  
• Verlaag je cortisolniveau. Verminder stress, zodat je bijnieren zich kunnen richten op de aanmaak van progesteron. Ontspanningstechnieken zoals yoga, meditatie of ademhalingsoefeningen hebben een bewezen positieve werking op het verminderen van spanning, stress en angstige gevoelens. Ook helpt het om vaker pauze te nemen en rustiger aan te doen dan voorheen. 
• Beweeg dagelijks. Kom elke dag in beweging, al is het een klein rondje wandelen of fietsen. Het advies? Beweeg minstens 30 minuten per dag. Dat helpt niet alleen stress te verminderen, maar stimuleert ook de aanmaak van gelukshormonen, zoals endorfines.  
• Overweeg een kruidensupplement ter ondersteuning. Monnikspeper, wat je onder andere in Solgar® Herbal Female Complex vindt, kan bijdragen aan een goede gezondheid tijdens de overgang*. Dit is vooral effectief als je nog een cyclus hebt. 

* Gezondheidsclaim in afwachting van goedkeuring door de Europese Commissie. 

Kan hormoontherapie helpen?

Hormoontherapie is een effectieve behandeling bij het verlichten van milde tot ernstige klachten van de overgang. Welke vorm van hormoontherapie (dat wil zeggen: welke samenstelling van de hormonen en welke toedieningsvorm) het beste bij jou past, hangt af van je klachten, de fase waarin je je bevindt en je medische voorgeschiedenis. Lees hier meer over hormoontherapie.  

Hormoontherapie met progesteron kan in de volgende situaties helpen: 

• Bij een progesterontekort. Bij klachten zoals een onregelmatige menstruatie, slaapproblemen of stemmingswisselingen kan de toediening van progesteron als enkel hormoon helpen. Dit is vooral nuttig in de perimenopauze of postmenopauze, wanneer de progesteronspiegel van nature daalt of al volledig is afgenomen. Bij slaapproblemen kan het nuttig zijn om progesteron (bijv. Utrogestan) ongeveer een uur voor het slapengaan in te nemen.  
• Bij een intacte baarmoeder. Als een vrouw oestrogeen gebruikt en nog een baarmoeder heeft, wordt progesteron toegevoegd om het risico op verdikking van het baarmoederslijmvlies te voorkomen. Oestrogeen stimuleert de aanmaak van het slijmvlies terwijl progesteron helpt om het evenwicht te bewaren.  
• Voor het reguleren van je cyclus. Bij een onregelmatige of uitblijvende menstruatiecyclus kan progesteron helpen om de cyclus te stabiliseren. 

FAQ

Tips en advies