Gewichtstoename en de overgang

Tijdens de overgang gebeurt er nogal wat in het vrouwenlichaam. De eierstokken stoppen langzaamaan met de productie van progesteron en oestrogeen. In de eerste jaren van de overgang neemt progesteron echter sneller af dan oestrogeen. Hierdoor ontstaat er een oestrogeendominantie. En hoe meer oestrogeen, hoe meer vetopslag in het lichaam. Dat maakt dat je in de overgang (plotseling) dikker kunt worden

Door de daling van oestrogeen (oestradiol) verschuift de vetopslag ook van de heupen en dijen naar de buik. Dat is de reden dat veel vrouwen in de overgang ineens een klein buikje krijgen. Een buikje met een missie welteverstaan, want buikvet speelt een belangrijke rol in het bestrijden van overgangsklachten. Door het vetweefsel kan je lijf uit testosteron nieuwe oestrogenen aanmaken. Dat buikvet is dus een teken dat jouw lijf voor je probeert te zorgen. 

Later in de overgang daalt het oestrogeen verder. Daardoor kan je stofwisseling afnemen en je spierweefsel verminderen. Je lichaam verbruikt dan minder energie. Blijf je wel hetzelfde eten, dan kun je logischerwijs aankomen.

Veel vrouwen ervaren verschillende symptomen in de overgang, zoals opvliegers, slaapproblemen en stemmingswisselingen.

Vaak heeft gewichtstoename niet alleen te maken met hormoonschommelingen tijdens de overgang, maar liggen er meerdere disbalansen aan ten grondslag. Al dan niet veroorzaakt door diezelfde hormonen. Door schommelingen in de hormonen reageert het lichaam bijvoorbeeld minder goed op insuline, het hormoon dat suiker uit voeding opneemt en omzet in energie. Daardoor kun je plotseling aankomen en kan het zijn dat het niet lukt om af te vallen, terwijl je wel zo hard je best doet.

Daarnaast beïnvloedt de oestrogeendaling de werking van leptine. Leptine is een hormoon dat het honger- en verzadigingsgevoel aanstuurt; een natuurlijke eetlustremmer. Minder oestrogeen betekent minder leptine en meer honger. Je schept misschien grotere porties op en grijpt sneller naar snacks (soms ook ‘s nachts), waardoor je aankomt in gewicht en het maar niet lukt om kilo's kwijt te raken.

Ook de schildklier, de grote verbrandingsmotor van het lichaam, kan door de afname van progesteron langzamer gaan werken. Als je al een vertraagde schildklier had, kunnen je klachten heviger worden.

Bovendien hebben hormoonschommelingen effect op je stemming. Als je minder lekker in je vel zit, ben je eerder geneigd om naar snacks te grijpen voor een boost van het gelukshormoon serotonine. Net zoals bij een slechte nachtrust het geval is; wie overdags moe is, hunkert sneller naar extra koolhydraten voor de nodige energiekick. 

Tenslotte maken hormoonschommelingen je vatbaarder voor stress. Als je veel stress hebt, zet je je lichaam aan om te vechten of vluchten (waardoor het weefsel afbreekt en het stresshormoon cortisol wordt aangemaakt) in plaats van te rusten en verteren (waardoor het juist de aanmaak van weefsel en geslachtshormonen in gang zet). Stress heeft zo invloed op je bloedsuikerspiegel en daarmee je hang naar suikerrijk voedsel.

Je gewicht wordt door allerlei factoren beïnvloedt, dat is inmiddels duidelijk. Veel vrouwen merken in het begin van de overgang, als de hormonen dalen en oestrogeen domineert, al dat ze ineens wat aankomen. Hoe verder je in de overgang komt, hoe meer je lichaam verandert. Uit onderzoek blijkt dat zo’n 60 tot 70 procent van de vrouwen aankomt tijdens deze periode in hun leven. Gemiddeld een halve tot een hele kilo per jaar tussen hun 50ste en 60ste.

Zelfs als je niks aan je leefstijl verandert, kun je aankomen tijdens de overgang. Door te begrijpen wat er in je lichaam gebeurt, goed voor jezelf te zorgen en bepaalde dingen anders te doen, heb je meer controle over je gewicht (en kun je andere symptomen en overgangsklachten verlichten).

• Besef dat je simpelweg ouder wordt. Dat je lijf, gewicht en energielevels veranderen, hoort er een beetje bij. Wees niet te kritisch en heb compassie voor jezelf en je lichaam dat zo hard voor je werkt. 
• Stabiliseer je bloedsuikerspiegel. Eet minder (snelle) koolhydraten en suikers (koolhydraten zetten aan tot insulineproductie) en juist meer proteïne, gezonde vetten en langzame koolhydraten. Die volvette yoghurt is bijvoorbeeld een hele goede keuze, ook als je kilo's kwijt wilt raken. 
• Beperk het aantal eetmomenten per dag tot drie of vier. Hoe meer eetmomenten je hebt, hoe meer pieken in je bloedsuiker komen. Terwijl je die juist wilt voorkomen. 
• Dineer ruim voordat je naar bed gaat. Zo’n twee tot drie uur, zodat je spijsvertering tot rust komt. 
• Doe twee keer per week spierversterkende oefeningen. Meer spiermassa verbetert o.a. de stofwisseling, waardoor je weer sneller afvalt en makkelijker op gewicht blijft. 
• Pak vaker je rust en ontspanning gedurende de dag. Maak een wandeling, lees een boek, doe iets waardoor je de tijd even vergeet - wat dat voor jou ook mag betekenen. Zo verminder je stress en vermoeidheid en heb je minder behoefte aan suiker. 

Soms is er meer nodig. Wat zijn je opties als je besluit om de stap te maken naar een medische oplossing? En wat is dan belangrijk om te weten? 

Wat zijn je opties? 

Afvalmedicatie is er in capsules (die je dagelijks moet innemen) of injecties (die je zelf moet zetten). Elk medicijn heeft een andere werking: 

• Ze verlagen de bloedsuiker en zorgen ervoor dat de hoeveelheid insuline na een maaltijd beter op niveau is en dat het lichaam minder suiker vrijzet.  
• Ze werken op gebieden in de hersenen die betrokken zijn bij de regulatie van voedselinname en energieverbruik. 
• Ze zorgen ervoor dat de maag langer gevuld blijft, waardoor je minder honger hebt en een dieet langer volhoudt. 
• Ze zorgen ervoor dat er minder vetten (en dus minder calorieën) worden opgenomen. 

Wat is belangrijk om te weten? 

• Niet iedereen kan zomaar afvalmedicatie gebruiken. De meeste middelen zijn goedgekeurd vanaf een BMI van 30 of een combinatie van overgewicht (BMI 25-30) met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten, diabetes type 2, artrose of slaapapneu. 
• Gezond leven blijft de basis. Afvalmedicatie is altijd een tijdelijke oplossing. Ook tijdens en na de behandeling is het noodzakelijk om gezonde keuzes te maken. Doe je dat niet? Dan kom je weer snel terug op je oude (of een hoger) gewicht. 
• Afvalmedicatie kan bijwerkingen geven. Vaak voorkomende bijwerkingen zijn hoofdpijn, misselijkheid en maag- en darmklachten (zoals diarree, obstipatie en een opgeblazen gevoel).