Hoe herken je een oestrogeendominantie (en wat kun je eraan doen)?

Vanaf ongeveer je 35ste levensjaar begint de productie van de geslachtshormonen progesteron en oestrogeen te dalen. De overgang doet z’n intrede, maar geen zorgen, de meeste vrouwen merken daar nog niks van. Aan het begin daalt het geslachtshormoon progesteron harder dan oestrogeen. Zo ontstaat er langzaam maar zeker, zo rond je 40ste, een tijdelijke oestrogeendominantie.

Oestrogeendominantie is één van de belangrijkste oorzaken van overgangsklachten vóór de menopauze. Maar goed nieuws: je hebt zelf veel invloed op hoe groot dit gat is.

Wat gebeurt er in je lijf?

De eerste stap naar het herstellen van je hormoonbalans is begrijpen wat er in je lichaam gebeurt. Als je weet waar bepaalde klachten vandaan komen, kun je je leven erop aanpassen. Waardoor wordt de balans tussen beide geslachtshormonen verstoord? Laten we beginnen bij oestrogeen.

Oestrogeendominantie in de overgang

Er zijn een aantal factoren die een rol kunnen spelen bij een oestrogeendominantie: de lever, overgewicht, ongezonde voeding en xeno-oestrogenen.

De lever werkt niet goed. De lever breekt de gebruikte hormonen af. Als de lever veel te verduren krijgt, bijvoorbeeld door een hoog aanbod aan giftige stoffen uit o.a. alcohol, tabak of cosmeticaproducten, leidt de afbraak van oestrogenen hieronder. Ook als de lever vervet is, kan hij minder goed z’n werk doen en wordt er dus minder oestrogeen afgebroken.
Je hebt te veel vetweefsel. Ons vetweefsel produceert hormonen, waaronder oestrogeen. Overgewicht kan daarom leiden tot méér oestrogeen in je lijf.
Je krijgt niet genoeg voedingsstoffen binnen. Micro- (vitamines, mineralen, spoorelementen) en macronutriënten (eiwitten, vetten, koolhydraten) helpen het lichaam om oestrogenen uit te scheiden. Wie ongezond en ongevarieerd eet, krijgt niet voldoende voedingsstoffen binnen om oestrogeen af te breken.
Je krijgt te veel xeno-oestrogenen binnen. Xeno-oestrogenen worden ook wel pseudo-hormonen genoemd. Het zijn geen echte hormonen, maar in je lichaam gedragen ze zich wel zo. Xeno-oestrogenen zitten in voeding, maar ook verzorgingsproducten, plastic flesjes en zelfs in onze kleding. Je krijgt de chemische stoffen binnen via je spijsvertering, huid en longen en ze verstoren zo de hormoonbalans.

Hoe zit dat met progesteron?

Naast de stijging en/of verminderde afbraak van oestrogeen kan een snellere afname van progesteron een oestrogeendominantie ook in de hand helpen. Hoe zit dat?

Als je als vrouw veel stress ervaart en weinig of geen tijd neemt om terug te schakelen, maakt je lichaam veel cortisol (het stresshormoon) aan. Als je je gaspedaal blijft indrukken is je zenuwstelsel continu actief, wat betekent dat je lichaam cortisol blijft aanmaken.

Dit gaat ten koste van de aanmaak van progesteron. Als jij constant onder druk staat en gestrest bent, staat je lichaam voor een keuze: produceren we geslachtshormonen (oestrogeen en progesteron) of stresshormonen (cortisol)? Omdat onze overlevingsdrang evolutionair gezien altijd voor gaat, kiest je lichaam in stressvolle situaties voor de aanmaak van cortisol boven de aanmaak van geslachtshormonen.

Stress tijdens de overgang: Hoe stress jouw overgang beïnvloedt (en dat effect is groter dan je denkt)

Symptomen van een oestrogeendominantie

Hoe weet je nou of je oestrogeendominantie hebt? Er zijn behoorlijk wat kenmerken die deze disbalans kunnen aantonen:

Menstruatieproblemen
Vocht vasthouden
Hoofdpijn of migraine
Gevoelige, gezwollen of pijnlijke borsten
Buikkrampen
Opgeblazen gevoel
Minder zin in seks
Stemmingswisselingen of een slecht humeur
Angstige gevoelens
Vermoeidheid
PCOS (Polycysteus Ovarium Syndroom)
PMS (Premenstrueel Syndroom)
PMDD (Premenstrueel Dysforie Syndroom)
Gewichtstoename (vooral rond de heupen, billen en benen)
Vleesbomen in de baarmoeder
Endometriose
Fibrocystische knobbeltjes in de borsten (mastopathie)

Het is wel belangrijk om te weten dat deze symptomen ook overlap hebben met andere aandoeningen of ziektes. Ze duiden dus zeker niet altijd op een oestrogeendominantie.

Meer ondersteuning nodig?

Hoe breng je je hormonen weer in balans?

Als er een aantoonbare oorzaak is, is er vaak ook een aantoonbare oplossing. Wat kun je veranderen of implementeren in je leven om de oestrogeendominantie te verminderen?

1. Verminder stress en kies vaker voor ontspanning

Stress is de zogenaamde progesterondief. Meer ontspannen en stress verminderen is dus belangrijk om je hormonen weer in evenwicht te brengen. Zorg dus dat je vriendelijk bent voor jezelf en genoeg pauzes neemt.

Kijk eens kritisch naar je agenda, waar heb je ruimte om tijd voor jezelf in te plannen? En als je geen gaatje ziet, wat kan je schrappen of uitstellen? Dat hoeft niet direct een hele of halve middag te zijn. Ook met regelmaat een paar minuten een korte ademhalingsoefening doen, is al effectief.

Tip: Vitamine C is een belangrijke vitamine die de bijnieren ondersteunt (de bijnieren produceren oestrogeen en progesteron als de eierstokken hiermee zijn gestopt). Eet voldoende voeding die rijk is aan vitamine C, zoals kiwi’s, aardbeien, paprika en aardappelen, of neem het als supplement in stressvolle periodes. Laat je wel goed adviseren door een deskundige.

2. Let op je gewicht

Vanuit vetweefsel maakt het lichaam oestrogeen aan. Hoe meer lichaamsvet, hoe meer aanmaak van oestrogeen dus. Overgewicht heeft dus flink wat invloed op de oestrogeendominantie.

Afvallen en vet kwijtraken kan dus een gunstige invloed hebben. Heb je overgewicht? Ga op zoek naar de mogelijkheden om wat kilo’s kwijt te raken.

3. Pas op met hormoonverstoorders

In onze leefomgeving vinden we veel xeno-oestrogenen, zoals in veel bestrijdingsmiddelen voor groenten en fruit. Kies waar het kan vaker voor biologisch. Ook in plastic flesjes zitten deze hormoonverstoorders. En dat verergert als het flesje warm wordt door de zon. Drink dus uit een RVS-fles en vermijd plastic flesjes uit de supermarkt.

Ook vind je ze in huidverzorgingsproducten en cosmetica. Onderzoek dus goed welke merken je veilig kunt smeren. Maar schrik niet: je kunt natuurlijk niet alles ontwijken en gelukkig heeft je lichaam een natuurlijk ontgiftingssysteem dat de xeno-oestrogenen weer opruimt. Dat ontgiftingssysteem kun je extra ondersteunen met een goed multivitaminen- en mineralencomplex.

4. Ondersteun je lever

Wanneer hormonen hun werk hebben gedaan in je lichaam, worden ze naar de lever gestuurd om daar afgebroken te worden. De lever is eigenlijk een grote afvalcentrale. Om het werk goed te doen, heeft je lever voedingsstoffen nodig. Denk aan vitamines, mineralen, sporenelementen en eiwitten.

Eet 400-500 gram groenten en fruit per dag. En kies specifieker voor voeding die je levert herstelt, zoals artisjokken, paddenstoelen, broccoli, kolen, ui, spruitjes, taugé, alfalfa, radijs, knoflook en gember.

5. Beweeg voldoende en doe afwisselend krachttraining

Krachttraining zorgt voor meer mitochondriën (kleine energiefabrieken in de cel) waardoor je makkelijker vet verbrandt. Ook op de momenten dat je niks doet. Hoe minder vet, hoe minder oestrogeenaanmaak. Wissel daarom matige beweging (zoals wandelen, zwemmen of fietsen) af met krachttraining.

Zit jij overdag veel? Neem dan ieder uur een pauze en beweeg je lijf voor minstens een minuut. Doe wat squats, lunches of jumping jacks. Je lichaam zal er blij mee zijn. Tip: zet een alarm die je er elk uur aan herinnert.

Ook yoga is een goede vorm van beweging. De bewegingen en focus op de ademhaling brengen ontspanning, wat tegelijkertijd je cortisol verlaagt. Zo krijgt je lichaam meer kans om progesteron te verhogen en het gat tussen beide geslachtshormonen te verkleinen.

Verlicht jouw klachten

Elk lichaam en elke overgang is anders. En elke oplossing daarom ook. Ontdek hoe leefstijl, voeding, supplementen en medische behandelingen je gezondheid in deze fase kunnen ondersteunen.

Bekijk wat je kunt doen

Bronnen

Patel S, Homaei A, Raju AB, Meher BR. (2018). Estrogen: The necessary evil for human health, and ways to tame it. PMID: 29573619.
Carruba G, Granata OM, Pala V, Campisi I, Agostara B, Cusimano R, Ravazzolo B, Traina A. (2006). A traditional Mediterranean diet decreases endogenous estrogens in healthy postmenopausal women. PMID: 17474873.
Wong JY, Gold EB, Johnson WO, Lee JS. (2015). Circulating Sex Hormones and Risk of Uterine Fibroids: Study of Women's Health Across the Nation (SWAN). PMID: 26670127.