Vocht vasthouden en de overgang

Oedeem is de ophoping van overtollig vocht in het lichaamsweefsel. Normaal gesproken wordt dit vocht afgevoerd via het lymfestelsel, maar het kan voorkomen dat het vocht uit de bloedvaten lekt en zich ophoopt in het omliggende weefsel. Wanneer tijdens de overgang je hormoonhuishouding verandert, kan dat effect hebben op de manier waarop je lichaam met (overtollig) vocht omgaat.  

Met name de afname van progesteron in verhouding tot oestrogeen speelt een rol. Als in de perimenopauze de productie van progesteron (dat normaal de tegenhanger van oestrogeen is) sneller afneemt dan de oestrogeenproductie, leidt dit tot een oestrogeendominantie. Oestrogeen bevordert de vochtophoping in het lichaam. Tegelijkertijd kan de afname van oestrogeen de bloedcirculatie beïnvloeden, wat kan leiden tot vochtophoping in het weefsel in plaats van een normale afvoer via het lymfestelsel. 

Ook stress, wat veel vrouwen in deze levensfase niet onbekend is, kan ervoor zorgen dat je vocht vasthoudt. Als je stress hebt, maakt je lichaam het stresshormoon cortisol aan. Neem je te weinig rust en sta je constant aan? Dan produceer je meer cortisol, wat kan leiden tot vochtophoping in het lichaam. Daarnaast kunnen andere factoren, zoals overgewicht, gebrek aan beweging, een zoutrijk dieet of het gebruik van bepaalde medicijnen, de neiging tot vochtophoping versterken. 

Veel vrouwen ervaren verschillende symptomen in de overgang, zoals opvliegers, slaapproblemen en stemmingswisselingen.

Je hormonen kunnen ten grondslag liggen aan oedeem tijdens de overgang. Veel vrouwen herkennen het uit de dagen vlak voor hun menstruatie. Zo kun je merken dat je borsten opzwellen of dat je een opgeblazen gevoel in je buik hebt. Net zoals dat vlak voor de menstruatie het geval is, zijn ook in de overgang hormoonschommelingen verantwoordelijk voor vochtophoping.  

Je herkent overgangsoedeem door met je vinger op de vochtophoping te drukken. Ontstaat er een deuk die pas na enkele seconden weer verdwijnt? Dan wijst dat op oedeem. Het komt vooral voor in de buik en benen, maar ook in je handen, borsten en gezicht. 

Naast hormonale schommelingen kunnen ook andere factoren (zoals je voeding en leefstijl) een rol spelen. Dat maakt het lastig om te zeggen wanneer vochtophoping weer verdwijnt. Maar dat betekent niet dat je de klachten maar moet accepteren, je kunt er veel aan doen. 

Voeding en leefstijl spelen een grote rol als het gaat om vochtophoping en overgangsoedeem. Probeer het volgende: 

• De beste tip tegen vochtophoping? Beweeg. Een stevige wandeling stimuleert de doorbloeding en bevordert de functie van het lymfestelsel. Lang zitten en staan zorgt er juist voor dat je vocht vasthoudt. Werk je veel achter een bureau of zit je veel? Sta elk half uur even op, loop wat heen en weer en/of doe wat rek- en strekoefeningen. 
• Drink voldoende water, ook al klinkt het tegenstrijdig. Water is het ideale middel tegen vochtophoping, omdat het bij veel stofwisselingsprocessen in het lichaam is betrokken. Het helpt om afvalstoffen uit het lichaam te spoelen en oedeem, vooral in de armen en benen, te verminderen. 
• Ga spaarzaam om met zout. Vermijd kant-en-klare maaltijden en zoute snacks. Te veel zout bindt water in het lichaam. Gebruik in plaats daarvan andere kruiden om je eten op smaak te brengen, denk aan paprikapoeder, knoflookpoeder of komijn. 
• Eet een uitgebalanceerd dieet met voldoende magnesium, kalium en B-vitamines. Deze vitaminen en mineralen helpen om overtollig water uit het weefsel te verwijderen. Je vindt ze van nature in groene groenten, bananen, peulvruchten, noten en volkorenproducten. Ook voedingsmiddelen die rijk zijn aan vocht, zoals komkommers, sla, kool, watermeloenen en druiven, zijn aan te raden. Hoogwaardige supplementen kunnen ondersteunen bij tekorten in je voeding. 
• Douche afwisselend met koud en warm water. Dit stimuleert de stofwisseling en voert overtollig water uit het weefsel af. 
• Draag bij ernstige klachten steunkousen. Deze verbeteren de bloedcirculatie en kunnen helpen om vochtophopingen te verminderen. Laat je adviseren door je arts. 

Heb je constant gezwollen voeten, benen of andere lichaamsdelen? Het kan zijn dat er meer speelt dan enkel de hormoonschommelingen van de overgang. Zo kan vochtophoping wijzen op problemen met je aderen of kunnen de zwellingen worden veroorzaakt door het gebruik van bepaalde medicijnen, zoals medicatie tegen diabetes of een hoge bloeddruk. Oedeem kan ook optreden bij hartfalen, nierproblemen en lever- of schildklieraandoeningen. In dit geval is het raadzaam een arts te raadplegen.