Wat is de (onmisbare) rol van oestrogeen tijdens de overgang?

Oestrogeen speelt een belangrijke rol in het leven van een vrouw. Tijdens de overgang neemt de productie van de geslachtshormonen oestrogeen en progesteron geleidelijk af, soms al vanaf je 35ste. Progesteron daalt sneller dan oestrogeen, wat verschillende veranderingen teweeg kan brengen. Wat is de rol van oestrogeen in je lichaam precies? En welke klachten kunnen door de schommelingen ontstaan? 

Welke rol speelt oestrogeen in je lichaam?

Oestrogeen is één van de belangrijkste vrouwelijke geslachtshormonen en wordt onder andere in de eierstokken aangemaakt. Zo draagt oestrogeen onder andere bij aan het bevorderen van de ontwikkeling van vrouwelijke kenmerken in de puberteit, het reguleren van de menstruatiecyclus en de vorming van de vagina en eierstokken tijdens de zwangerschap. 

Daarnaast heeft het hormoon andere functies: 

• Oestrogeen bevordert de botgezondheid 
• Oestrogeen stimuleert de collageenproductie voor een stevige huid  
• Oestrogeen beschermt het hart- en vaatstelsel door de bloedvaten elastisch te houden 

Oestrogeen is een sleutelhormoon en beïnvloedt zowel de lichamelijke als mentale gezondheid van een vrouw gedurende haar leven. Als de oestrogeenspiegel tijdens de overgang daalt, brengt dit dus veranderingen met zich mee. Maar daarover later meer. 

Hoe werken oestrogeen en progesteron samen?

Naast oestrogeen speelt ook het geslachtshormoon progesteron een belangrijke rol in het lichaam van de vrouw. Deze twee hormonen werken bijvoorbeeld nauw samen tijdens de menstruatiecyclus. 

Oestrogeen speelt de hoofdrol in de eerste helft van de cyclus en zorgt voor de opbouw van het baarmoederslijmvlies en het stimuleren van de eisprong. Progesteron stabiliseert in de tweede helft van de cyclus het baarmoederslijmvlies en bereidt het lichaam voor op een mogelijke zwangerschap. Lees meer over progesteron tijdens de overgang. 

Oestrogeen tijdens de fases van de overgang

Een vrouw gaat in de overgang door verschillende fases: de perimenopauze, de menopauze (officieel geen fase, maar een dag) en de postmenopauze. Wat gebeurt er met de oestrogeenspiegel in deze fasen?   

1. Tijdens de perimenopauze, die voor veel vrouwen rond hun 45ste begint, neemt de productie van oestrogeen en progesteron in de eierstokken geleidelijk af. In deze fase blijft de oestrogeenspiegel vaak relatief hoog in verhouding tot progesteron. Dit kan leiden tot een oestrogeendominantie, wat verschillende overgangksklachten kan veroorzaken. 
2. In de loop van de overgang neemt de productie van de geslachtshormonen steeds verder af. Als je een jaar geen menstruatie meer hebt gehad, ben je officieel in de menopauze. 
3. In de fase daarna, de postmenopauze, produceren de eierstokken vrijwel geen oestrogeen en progesteron meer. Het oestrogeenniveau stabiliseert zich op een lager niveau, en de bijnieren nemen nu de productie over van stoffen die vervolgens in kleinere hoeveelheden oestrogeen omgezet worden in het vet- en spierweefsel. Deze kleine hoeveelheden hormonen blijven essentieel voor verschillende lichaamsfuncties. 

Welke klachten kan oestrogeen tijdens de overgang veroorzaken?

Doordat progesteron sneller afneemt dan oestrogeen, kan er tijdens de perimenopauze dus een oestrogeendominantie optreden. Typische tekenen van oestrogeendominantie zijn stemmingswisselingen en gewichtstoename, maar ook het vasthouden van vocht, gevoelige borsten, hoofdpijn en migraine en slaapproblemen kunnen duiden op een verhoogde oestrogeenspiegel ten opzichte van progesteron. 

Wanneer de oestrogeenproductie in de eierstokken volledig stopt, verminderen deze klachten bij veel (maar niet alle) vrouwen. Maar omdat het oestrogeenniveau daarna constant laag is, kunnen in de postmenopauze nieuwe klachten ontstaan. 
 
Veelvoorkomende overgangsklachten in de postmenopauze zijn een droge huid en slijmvliezen, zoals de ogen en vagina, omdat oestrogeen zorgt voor vocht en elasticiteit. Ook stijgt het risico op osteoporose, omdat oestrogeen essentieel is voor botdichtheid. Daarnaast kan een laag oestrogeenniveau het hart- en vaatstelsel beïnvloeden en het cholesterolgehalte verhogen, wat het risico op hartziekten verhoogt. 

Wat kun je zelf doen?

Door voldoende te bewegen en met andere gezonde gewoontes te starten, kunnen klachten verlichten en soms zelfs verdwijnen. Enkele belangrijke punten zijn: 

• Eet gezond en gebalanceerd. Eet veel fruit, groenten, volkorne granen, gezonde vetten (zoals avocado’s, noten en zaden) en eiwitten om je hormoonhuishouding te ondersteunen. 
• Verminder stress. Stress kan het hormonale evenwicht verstoren, wat klachten in de overgang kan verergeren. Daarom is het bijzonder belangrijk om ontspanningstechnieken zoals yoga, meditatie of ademhalingsoefeningen te integreren in deze nieuwe levensfase. 
• Beweeg regelmatig. Probeer elke dag te bewegen, of het nu een wandeling of workout is. Beweging helpt niet alleen stress te verminderen, maar stimuleert ook de aanmaak van gelukshormonen. 
• Overweeg supplementen. Zo kan Solgar® Herbal Female Complex bijdragen aan jouw welzijn tijdens de overgang*. Of denk aan Solgar® Hyaluronic Acid met hyaluronzuur, collageen en vitamine C voor stevigheid, hydratatie en elasticiteit van de huid en een betere huidstructuur*.

*Gezondheidsclaim(s) in afwachting van goedkeuring door de Europese Commissie. 

Kan hormoontherapie helpen?

Heb je hevige overgangsklachten en helpen bovenstaande tips niet voldoende?  Dan kan hormoontherapie een effectief middel zijn om klachten te verlichten. Dit geldt voor bijvoorbeeld opvliegers en nachtzweten in de perimenopauze en botontkalking (osteoporose) of vaginale droogheid in de postmenopauze. 

Welke behandeling het beste bij je past (de toedieningsvormen en de samenstelling van de hormonen progesteron en oestrogeen verschillen), hangt af van je klachten, de fase waarin je je bevindt en eventuele andere aandoeningen. 

FAQ

Waarom ontstaat er een oestrogeendominantie aan het begin van de overgang?

 In de perimenopauze daalt het hormoon progesteron relatief sneller dan oestrogeen. Daardoor ontstaat er een oestrogeendominantie. Dit zorgt vaak voor symptomen zoals opvliegers, stemmingswisselingen en nachtelijk zweten. Deze symptomen zijn vaak tijdelijk en kunnen weer verdwijnen als de hormoonhuishouding zich in de loop van de overgang stabiliseert en een nieuw niveau bereikt.

Hoe lang duurt het voordat hormoontherapie de klachten verlicht?

Bij veel vrouwen verbeteren de klachten binnen enkele weken na de start met hormoontherapie. Het kan echter enkele maanden duren voordat het volledige effect merkbaar is. Belangrijk om te weten: de werking van hormoontherapie kan per vrouw verschillen.

Kan het gebruik van oestrogeen bijwerkingen hebben?

Ja, een behandeling met oestrogeen kan bijwerkingen hebben. Bij vrouwen die nog een baarmoeder hebben, kan de toediening van oestrogeen zonder progestageen het risico op baarmoederslijmvliesverdikking (endometriumhyperplasie) en daardoor op baarmoederkanker verhogen. Daarom wordt oestrogeen vaak gecombineerd met progestageen om de baarmoeder te beschermen. Als je hormoontherapie overweegt, is het belangrijk om vooraf medisch advies in te winnen.