Een droge mond en een rare smaak tijdens de overgang

De overgang wordt gekenmerkt door hormonale veranderingen, vooral oestrogeen schommelt sterk. Deze schommelingen kunnen verschillende processen verstoren en zo tot klachten leiden. Zo speelt oestrogeen een rol bij de productie van speeksel en gezonde slijmvliezen in de mond. Eigenlijk net zoals het een rol speelt bij een gezonde en vochtige vagina. 

Als oestrogeen tijdens de overgang daalt, kan dit de speekselproductie beïnvloeden. Met andere woorden: de mond wordt droog. Daarnaast zorgt de dalende oestrogeenspiegel ervoor dat er minder collageen wordt aangemaakt. Ook dit heeft effect op de slijmvliezen in de mond; ze worden dunner, droger en gevoeliger. In de geneeskunde wordt een droge mond door een verminderde speekselproductie ook wel xerostomie genoemd. 

Niet alleen hormonen veroorzaken tijdens de overgang veranderingen in de mond. Ook stress en angstige of sombere gevoelens zijn belangrijke triggers van een droge mond, aangezien het de werking van het zenuwstelsel kan beïnvloeden en zo de speekselproductie kan verminderen. Een droge mond of droge keel kan daarnaast een bijwerking zijn van bepaalde medicijnen, zoals antidepressiva, en een gevolg van roken. 

Veel vrouwen ervaren verschillende symptomen in de overgang, zoals opvliegers, slaapproblemen en stemmingswisselingen.

De verminderde speekselproductie kan vervolgens leiden tot een verandering in de perceptie van smaak. Zo geven veel vrouwen voor en na de menopauze aan een zoute, bittere of metaalachtige smaak te proeven, waardoor niks hen meer lekker smaakt. 

Dat zit zo: speeksel helpt om voedsel af te breken in afzonderlijke chemicaliën. Je smaakpapillen detecteren deze chemicaliën als verschillende smaken. Naarmate de mond droger wordt, verandert dus ook de smaak. Bovendien lijkt het verouderingsproces een rol te spelen: hoe ouder je wordt, hoe meer de werking van de smaakpapillen afneemt.  

Naast een droge mond en een vieze of bittere smaak kun je meer veranderingen in de mond ervaren: 

• Brandende mond: Als de speelselproductie afneemt en het mondslijmvlies droger wordt, kan dat sommige mensen een brandering gevoel in de mond geven. 
• Ontstekingen in de mond: Het droge mondslijmvlie bevordert ontstekingen. Speeksel heeft een beschermende werking voor de mond, hoe minder speeksel, hoe gevoeliger het slijmvlies wordt voor irritaties. 
• Bloedend tandvlees: Hormonale veranderingen kunnen ook het tandvlees gevoeliger maken waardoor het eerder gaat bloeden. 

Elke vrouw beleeft de overgang anders. Sommige symptomen van de overgang zijn algemeen bekend, zoals opvliegers of het aankomen in gewicht, maar er zijn ook minder voor de hand liggende klachten, zoals een droge mond, veranderingen in de smaak (een metaalachtige, bittere of simpelweg vieze smaak in de mond) of een branderig gevoel in de mond. 

Hoewel uitgebreid onderzoek ontbreekt, blijkt uit een onderzoek van de Amerikaanse voedingsdeskundige Emma Bardwell in samenwerking met Pink Lady (je weet wel, die van de appels) dat meer dan 40 procent van de vrouwen in de overgang veranderingen in de mond ervaart. Meer dan 2.000 vrouwen namen deel aan het onderzoek. 90 procent had geen idee dat hormonale veranderingen een rol konden spelen.  

Uit een ander kleinschalig onderzoek blijkt dat de smaakfunctie verder afneemt als je de menopauze hebt gehad. Een vieze smaak en droge mond komt na de menopauze dus vaker voor. En hoewel de overgang een rol kan spelen, lijkt ook het proces van veroudering zelf een duit in het zakje te doen – zowel bij vrouwen als bij mannen. Hoe ouder je wordt, hoe meer smaakpapillen afnemen waardoor je smaken minder intens ervaart. 

Gelukkig zijn er verschillende dingen die je kunt doen om je mond te beschermen tijdens de overgang en je klachten te verlichten: 

• Verzorg je mond goed. Twee keer per dag poetsen helpt een droge mond voorkomen en houdt de mond gezond. Een droge mond vergroot immers de kans op tandplak. Spoelen met mondwater is niet per se nodig. Wil je toch spoelen? Kies voor een milde mondspoeling zonder alcohol. Gebruik tandenstokers om voedselresten en bacteriën te verwijderen die een onaangename smaak kunnen veroorzaken. Ook een een tongschraper kan helpen om tandplak op de tong te verwijderen, wat de smaak kan beïnvloeden. Ga daarnaast twee keer per jaar naar de tandarts en bezoek een mondhygienst. Tenslotte bestaan er ook verzorgingsproducten speciaal voor een droge mond. 
• Vermijd sigaretten en alcohol. Deze tasten de smaakpapillen op de tong aan en kunnen de mond nog droger maken. Ook cafeïne kan de mondvochtigheid verminderen. 
• Drink voldoende water. Dat klinkt vanzelfsprekend, maar als je veel vocht verliest (bijvoorbeeld bij opvliegers of nachtzweten), veroorzaakt dat een droge mond. 
• Eet meer voedsel dat rijk is aan probiotica. Probiotica ondersteunt de goede bacteriën in je darmen en mond. Denk bijvoorbeeld aan gefermenteerde producten zoals kimchi, kombucha, zuurkool en tempeh, maar ook kefir, yoghurt, karnemelk en zuurdesem. Eet daarnaast voedsel dat veel vocht bevat en vermijd pittige, zure en zoute producten. 
• Probeer oil pulling. Neem 's ochtends na het opstaan en vóór het tandenpoetsen een eetlepel (kwalitatieve!) plantaardige olie in de mond en trek deze enkele minuten lang door de tanden. Beweeg de olie rond in de mond. Spuug de olie daarna uit (slik het niet door) en poets je tanden. Het idee achter oil pulling is het binden van bacteriën in de mond. En als je het regelmatig doet, heeft oil pulling ook een verzorgende werking op de slijmvliezen in de mond. 
• Beweeg dagelijks minstens 30 minuten, bovenop je normale activiteiten. Beweging zorgt voor een goede doorbloeding van het hele lichaam, ook van de slijmvliezen in de mond. Dit stimuleert de speekselproductie. 
• Gebruik hoogwaardige supplementen. Bepaalde tekorten kunnen een droge mond of gekke smaak in de mond triggeren, zoals een tekort aan zink. Zink ondersteunt bij het aanmaken van een eiwit dat helpt bij de productie van nieuwe smaakpapillen. Daarnaast kunnen een tekort aan B-vitamines, ijzer, koper en foliumzuur een metaalsmaak veroorzaken. 
• Hormoontherapie kan helpen. Een droge mond komt mogelijk minder vaak voor bij vrouwen die HST gebruiken. Als meerdere overgangsklachten je leven belemmeren en bovenstaande aanpassingen niet helpen, raadpleeg een arts om je medische opties te verkennen. Lees meer over hormoontherapie.