Brain zaps en de overgang
Alsof er een soort elektrische schok of trilling door je hoofd gaat, zo kun je een brain zap het beste omschrijven. Maar het kan voor jou ook net anders voelen. De grootste aanjagers van dit fenomeen? Onderzoek suggereert dat stress en het afbouwen van antidepressiva (en andere medicatie) de oorzaak zijn. Hoe zit dat? En hoe ondersteun je jouw mentale balans?
Ik krijg brain zaps als ik mijn medicijnen niet op precies hetzelfde tijdstip inneem, maar soms ook willekeurig als ik mijn hoofd te snel draai. - Kitty (62 jaar)
Brain zaps, schokjes in je hoofd of ‘kortsluiting’ (zoals sommige vrouwen het ook wel noemen) zijn geen veelgehoorde klacht van de overgang, maar komen wel degelijk voor. Gedegen onderzoek naar brain zaps en de overgang ontbreekt en er is dus nog weinig over bekend. Op welk moment en hoe vaak dit tijdens de overgang voorkomt, is daarom ook lastig te zeggen.
Wel blijkt uit onderzoek van het Nederlands Bijwerkingencentrum Lareb dat vrouwen na het stoppen met antidepressiva doorgaans meer last hebben van de schokken dan mannen. Ook wordt aangegeven dat het eerder voorkomt net voordat je in slaap valt, net voor een opvlieger of bij slaapgebrek.
Wat gebeurt er in je lichaam?
Hoewel de exacte oorzaken van brain zaps tijdens de overgang nog niet helemaal worden begrepen, spelen hormoonschommelingen tijdens de overgang mogelijk een rol. Wat er precies in je lichaam gebeurt waardoor je de schoksensaties ervaart, is niet duidelijk.
Wat wordt gedacht is dat de hormoonschommelingen in je lichaam ervoor kunnen zorgen dat je zenuwstelsel signalen verkeerd opvat, waardoor neuronen in je brein hun werk niet goed kunnen doen. Die miscommunicatie kan gek genoeg een schok in je hoofd (of ergens anders in je lichaam) veroorzaken.
Oestrogeen stimuleert daarnaast de aanmaak van serotonine. Als oestrogeen daalt, kan dit zorgen voor een afname van sertonine in het brein (ook een van de redenen waarom je je tijdens de overgang somber of neerslachtig kunt voelen). Vindt de afname van serotonine erg plots plaats, dan kan je een schoksensatie ervaren.
Andere oorzaken
Daarnaast kunnen andere overgangsklachten een rol spelen en lijken angstgevoelens en stress de kans op brain zaps te vergroten. Stress heeft effect op het zenuwstelsel en ook hier geldt: veel (mentale) stress kan de werking van neuronen beïnvloeden.
Bovendien is er inmiddels wetenschappelijk bewijs dat het stoppen met bepaalde medicatie, (met name antidepressiva) brain zaps kan veroorzaken. Zowel als je abrupt stopt met de medicatie als wanneer je het afbouwt, kunnen deze schokken opspelen. De reden? Een plotseling tekort aan serotonine in je hersenen. Ook drugsgebruik lijkt een rol te spelen en houdt verband met de serotonineafname in je brein.
Wat kun je zelf doen?
Brain zaps zijn vaak een bijwerking en gaan na een aantal dagen tot weken meestal vanzelf weer over. Wel kun je een aantal dingen doen om ze tijdens de overgang te verminderen (of voorkomen), met als leidraad: stress verminderen en lichaam en geest tot rust laten komen.
- Bouw medicatie langzaam af. Brain zaps zijn in veel gevallen een bijwerking van het stoppen met o.a. antidepressiva. Bouw je medicatie daarom heel geleidelijk, in kleine stappen af. Uiteraard in samenspraak met je huisarts.
- Maak van rust een prioriteit. We zijn zo gewend aan stress en drukte dat we soms vergeten hoe we ‘uit’ moeten staan. Sterker nog: soms hebben we niet eens door dat we stress hebben, omdat het onze standaard modus is geworden. Wat helpt om de stressreactie in je lichaam te verminderen? Las dagelijks meerdere pauzes in, doe ontspanningsoefeningen, wandel in de natuur, schrijf je gedachten van je af, zeg vaker nee en neem minder hooi op je vork. In het begin voelt dit misschien onwennig, maar in de overgang heb je dit nodig. Je lichaam is hard voor je aan het werk, geeft het de rust die het verdient.
- Eet voldoende aminozuren (L-tryptofaan). Tryptofaan wordt in het lichaam via chemische processen omgezet naar serotonine. Je vindt het van nature onder andere in zalm, eieren, gevogelte en melkproducten. Ondanks gebrek aan wetenschappelijk bewijs, wordt het veelal gebruikt als supplement bij o.a. slaapproblemen, hormonale klachten en sombere gevoelens.
- Focus op een goede nachtrust. Slaap is de belangrijkste vorm van rust voor een mens. Slaaptekort beïnvloedt o.a. je hersenen en maakt je vatbaardeer voor stress (waardoor je ook weer slechter slaapt). Verbeter je slaaphygiëne en probeer eventueel supplementen voor een betere nachtrust.
Ondersteun je mentale veerkracht
Hoewel er nog geen wetenschappelijk onderzoek is dat de werking bewijst, geven sommige mensen aan dat omega 3 en magnesium helpen bij het verminderen van de schokken.
Welke behandelingen kunnen helpen?
Er zijn (nog) geen specifieke behandelingen die brain zaps verlichten. Wel kunnen supplementen verlichting bieden bij jouw (hormonale) klachten. Heb je naast hevige brain zaps ook andere overgangsklachten? Dan kun je hormoontherapie overwegen.
Supplementen
Rust, slaap en mentale stabiliteit zijn een belangrijke voorwaarde voor een gezond lichaam met minimale klachten, met name als je last hebt van brain zaps. Supplementen kunnen dat proces ondersteunen. Zo helpt magnesiumcitraat o.a. bij vermoeidheid en mentale weerbaarheid. Daarnaast ondersteunen de kruiden saffraan en ashwagandha bij stemmingswisselingen, angst en prikkelbaarheid. Omega 3 kan bovendien de balans van vetzuren in je hersenen verbeteren en zo ondersteuning bieden bij mentale en cognitieve klachten.*
*Gezondheidsclaim(s) in afwachting van goedkeuring door de Europese Commissie.
Kan hormoontherapie helpen?
Hormoonsubstitutietherapie (HST) is een behandeling die het natuurlijke verlies van bepaalde hormonen tijdens de overgang tijdelijk aanvult. Hierdoor kunnen o.a. opvliegers en nachtzweten, mentale klachten en slaapproblemen verminderen. Heb je niet alleen last van brain zaps tijdens de overgang? Dan kan hormoontherapie mogelijk helpen om je klachten te verlichten. Veel vrouwen omschrijven het als een verademing.
Bronnen
- Psychiatrist.com. (2023). Study Tackles the Mystery of Brain Zaps in Antidepressant Withdrawal. https://www.psychiatrist.com/news/study-tackles-the-mystery-of-brain-zaps-in-antidepressant-withdrawal/
- Felman A, Moawad H MD. Medical News Today. (2023). Everything you need to know about brain zaps. https://www.medicalnewstoday.com/articles/brain-zaps#summary
- Papp A, Onton JA. (2018). Brain Zaps: An Underappreciated Symptom of Antidepressant Discontinuation. Prim Care Companion CNS Disord. PMID: 30605268.
- VICE. (2016). Why You Get 'Brain Zaps' After Taking MDMA, and How You Can Stop Them. https://www.vice.com/en/article/brain-zaps-sleep-paralysis-mdma-ecstasy/
- Ekhart GC, van Puijenbroek EP. Psyfar. (2014). Schoksensaties door serotonine heropnameremmers. https://databankws.lareb.nl/Downloads/2014_4_schoksensaties_Psyfar.pdf
- Folk J, Folk M. (2021). Electric Shock Feeling, Zapped Anxiety. https://www.anxietycentre.com/anxiety-disorders/symptoms/electric-shock-feeling/
Een relaxte overgang begint hier
Krijg de tools die je nodig hebt om relaxter door de overgang te gaan en je lichaam beter te begrijpen. Met tips en inzichten van experts en herkenbare verhalen van andere vrouwen. Press play, not pause.
Tips en advies
7 veelgehoorde opvattingen over de overgang die niet waar zijn
We ontkrachten zeven veelgehoorde opvattingen over de overgang.
Hou van je hart: verlaag het risico op hart- en vaatziekten tijdens de overgang
Een onderschatte uitdaging tijdens de overgang.
Je hormonen tijdens de overgang: wat gebeurt er precies in je lijf?
Tijdens de overgang verandert er veel in je lijf. Het is een transitiefase van een vruchtbare periode in je leven naar een onvruchtbare periode. Voor de voortplanting had je lichaam genoeg oestrogeen en progesteron nodig, maar deze hoeveelheid neemt in de overgang af. Je hebt de geslachtshormonen nog steeds nodig voor andere processen in je lijf, maar in mindere mate. En daar heeft de natuur een mooie oplossing voor.
FAQ
Hoe voelt een brain zap?
Ieders ervaring met brain zaps is anders, blijkt uit onderzoek onder 3000 mensen die de kortsluiting in hun hoofd ervaren. Ruim de helft geeft aan dat het een negatieve invloed op het dagelijks leven heeft. Voor de meesten voelt het als een elektrische schok door het hoofd/de hersenen en duurt het een seconde. Soms gaat het gepaard met een soort krakend of zoevend geluid. Enkele mensen geven ook aan dat het ze verward, duizelig of gedesoriënteerd maakt, of dat het juist een euforische of orgasme-achtige ervaring geeft.
Zijn brain zaps schadelijk voor je brein?
Nee, er is geen bewijs dat deze schokken in je hoofd schadelijk zijn voor je brein. Wees je ervan bewust dat ze een bijwerking zijn of een gevolg van veel stress en geen aandoening an sich. Vaak gaat het na een aantal weken vanzelf over.
