10 veelgestelde vragen over hormoontherapie bij overgangsklachten

Wie last heeft van klachten tijdens de overgang, kan hormoonsubstitutietherapie overwegen. Hormoontherapie (HST of HT) is een tijdelijke behandeling waarbij de geslachtshormonen (oestrogeen en progesteron) worden aangevuld. Het kan de hormoonspiegels stabiliseren, schommelingen verminderen en zo helpen om klachten als opvliegers, stemmingswisselingen en vaginale droogheid te verlichten.  

Hoe werkt HST? Is het voor elke vrouw geschikt? En wat is nog meer belangrijk om te weten. Dit zijn 10 veelgestelde vragen én antwoorden over HST bij overgangsklachten. 

1. Wanneer kan ik een arts vragen naar HST?

Een gezond lichaam maakt het mogelijk om de dingen te doen die je wilt doen, zonder ongemakken of gebreken. Het kan dat de overgang zoveel invloed heeft op lichaam en geest dat je daarin wordt beperkt. Helpt een gezond dieet en voldoende beweging en ontspanning niet om de klachten te verlichten? Dan kun je bij een arts informeren naar HST. 

Vrouwen die hormoontherapie gebruiken geven bijvoorbeeld aan dat ze beter slapen, geen opvliegers meer hebben, minder pijn hebben aan spieren en gewrichten, minder vaginale droogheid ervaren en weer meer energie hebben. Met andere woorden: het helpt veel vrouwen een stuk relaxter door de overgang. 

Welke toedieningsvorm kan ik het beste kiezen?

Bij HST worden de vrouwelijke geslachtshormonen (meestal oestrogeen en progesteron) toegediend. De exacte samenstelling van deze hormonen hangt af van je de aard van je klachten, (medische) geschiedenis en de fase van de overgang. Er zijn verschillende toedieningsvormen: 

• Transdermaal (via de huid), zoals gels, zalven en pleister.  
• Oraal (in pilvorm), zoals tabletten en capsules 
• Vaginaal, zoals crèmes en ovules, 

Welke vorm het beste bij je past, hangt af van je situatie en klacht(en). Oestrogeen kan via de huid worden toegediend om het maag-darmkanaal en de lever te omzeilen, wat voor sommige vrouwen minder bijwerkingen kan geven. Pleisters en crèmes zorgen doorgaans voor een gelijkmatigere hormoonspiegel dan gels, maar de opname hiervan verschilt per persoon. Je kunt altijd overstappen naar een andere vorm als de eerste keuze niet bevalt. 

3. Welke hormonen heb ik nodig?

HST combineert meestal de vrouwelijke geslachtshormonen oestrogeen en progesteron. Oestrogeen (estradiol) kan de klachten verlichten die je van de overgang ervaart. Progesteron (of de synthetische vorm progestageen) houdt de groei van het baarmoederslijmvlies onder controle en beschermt tegen baarmoederkanker.  

Sommige studies suggereren dat progesteron mogelijk een positieve rol kan spelen bij slaap, botgezondheid en stemming, maar dit is niet standaard onderdeel van HST voor vrouwen zonder baarmoeder. 

4. Zijn bio-identieke hormonen beter dan synthetische?

Bio-identieke hormonen hebben dezelfde moleculaire structuur als de hormonen in je lichaam, waardoor ze op een vergelijkbare manier in het lichaam werken. Ze hebben vergelijkbare effecten en worden op vergelijkbare wijze afgebroken. Synthetische (kunstmatige) hormonen hebben een andere biochemische structuur dan de hormonen in je lichaam.  

HST kan bijwerkingen geven, zoals hoofdpijn en misselijkheid. Of en hoeveel bijwerkingen je van HST ervaart, hangt af van de stof, dosering en hoe je er als persoon op reageert. 

Hormoontherapie bevat tegenwoordig vaak bio-identiek oestrogeen, maar je kunt kiezen tussen bio-identiek progesteron of synthetisch progestageen. Het één is niet per se beter dan het ander. De keuze hangt af van jouw situatie en het is niet te voorspellen wat voor jou beter werkt.  

5. Kan elke vrouw HST gebruiken?

Nee, niet alle vrouwen kunnen HST veilig gebruiken. Bij borstkanker, hormonale kanker, bloedstolsels, leveraandoeningen, herseninfarct, hartproblemen en abnormaal vaginaal bloedverlies wordt HST afgeraden.  

Daarnaast speelt je leeftijd een rol. Vrouwen die ouder zijn dan 60 of meer dan tien jaar geleden hun laatste menstruatie hebben gehad, lopen meer risico’s (een verhoogd risico op borstkanker en baarmoederkanker en een licht verhoogd risico op hart- en vaatziekten en een herseninfarct). Voor vrouwen boven de 60 wegen de nadelen van HST daarom vaak zwaarder dan de positieve effecten. 

Is HST voor jou geen optie? Dan is er alternatieve (hormoonvrije) medicatie waarmee je je klachten kunt bestrijden.  

6. Helpt HST bij stemmingswisselingen?

Ja, HST kan stemmingswisselingen en opgejaagde of sombere gevoelens verminderen.  

Stemmingswisselingen ontstaan door schommelende hormoonspiegels. Als oestrogeen schommelt, schommelt het gelukshormoon serotonine mee. Dat kan stemmingsklachten veroorzaken.  

Progesteron heeft daarnaast een kalmerende werking. Als de hormoonspiegel daalt, kun je je dus (ineens) opgejaagd of somber voelen.  

HST kan de oestrogeen- en progesteronspiegels stabiliseren, waardoor je stemming minder fluctueert en je weer meer innerlijke rust ervaart. In sommige gevallen kan aanvullende behandeling, zoals therapie of antidepressiva, nodig zijn.  

7. Kom ik aan door HST?

Als je aankomt in de overgang wordt dat vaak toegeschreven aan de hormonale veranderingen in je lichaam. Tot wel 70 procent van de vrouwen komt tijdens de overgang aan, gemiddeld een halve tot hele kilo tussen je 50e en 60e.  

HST veroorzaakt  echter zelden gewichtstoename. Wel is het belangrijk om ook tijdens een hormoonbehandeling gezond te eten en voldoende te bewegen. Een gezonde leefstijl blijft altijd de basis van een gezond lichaam. 

Wil je afvallen in de overgang? Een menopauzespecialist legt uit hoe je op gewicht blijft 

8. Beschermt HST tegen hart- en vaatziekten?

Lage oestrogeenspiegels verhogen het risico op hart- en vaatziekten. HST kan dit risico verminderen bij vrouwen in de perimenopauze of net in de postmenopauze, maar bij vrouwen boven de 60 kan het risico op hart- en vaatziekten juist toenemen. Ook je familiegeschiedenis (komen hart- en vaatziekten voor bij je ouders of hun ouders?) en het type hormoon speelt een rol. 

9. Kan ik zomaar stoppen met HST?

Er zijn geen vaste richtlijnen voor het stoppen met HST. Of je abrupt stopt of langzaam afbouwt, hangt af van je klachten, bijwerkingen en voorkeuren. Doorgaans wordt door artsen aangeraden om HST langzaam af te bouwen over de periode van enkele maanden. De kans dat je klachten dan tijdelijk terugkomen, is een stuk kleiner. 

10. Verhoogt HST het risico op kanker?

Naar de risico’s van HST wordt al jarenlang onderzoek gedaan en er wordt flink over gediscussieerd. Een onderzoek van het Women’s Health Initiative ruim 20 jaar geleden suggereerde dat HST een verhoogd risico op borstkanker met zich zou brengen en negatieve gevolgen op je gezondheid zou hebben. 

Inmiddels schetst onderzoek een ander (en positiever) beeld. Recente studies tonen aan dat HST voor de meeste vrouwen een veilige en effectieve behandeling is. De risico’s die uit het onderzoek van WHI naar voren kwamen, gelden vooral voor vrouwen die op latere leeftijd (60+) starten met HST. Het is belangrijk dat iemand kort (binnen tien jaar) na de menopauze met HST zou starten. Leeftijd en context zijn dus bepalend voor de risico’s. 

Overweeg je hormoontherapie?

Voor veel vrouwen is hormoontherapie een verademing. Klachten nemen af, waardoor je weer lekkerder in je vel zit. Onderzoek of het wat voor je is.

Meer over hormoontherapie