Kan de overgang veranderingen in je persoonlijkheid en karakter veroorzaken?

Merk je dat je sneller geïrriteerd bent of juist emotioneler? Ben je niet meer zo scherp en gefocust? Voel je je minder zeker van jezelf? Je bent niet de enige. Er zijn veel vrouwen die aangeven tijdens de overgang veranderingen in hun stemming en karakter op te merken. Dat kan verwarrend en zelfs beangstigend zijn, je herkent jezelf immers niet helemaal terug, maar ze zijn doorgaans een normaal onderdeel van deze levensfase.  

We leggen uit wat er gebeurt en waarom. 

De rol van hormonale schommelingen

Tijdens de overgang verandert er veel in je hormoonspiegels. Je lichaam produceert minder oestrogeen en progesteron, wat niet alleen fysieke maar ook mentale en emotionele effecten heeft. Ook in je hersenen bevinden zich immers hormoonreceptoren en hormonen spelen dan ook een belangrijke rol bij je gemoedstoestand en de manier waarop je emoties ervaart en verwerkt. 

Hormonale schommelingen kunnen zo invloed hebben op verschillende aspecten van je humeur en persoonlijkheid, zoals:  

• Je emotionele stabiliteit  
• Je stressbestendigheid  
• Je zelfvertrouwen  
• Je concentratievermogen
• Je behoefte om te zorgen 
• Je geheugen 

Emoties vs. je karakter

Allereerst is het belangrijk om onderscheid te maken tussen je stemming, emoties en je karakter. Je stemming en emoties kunnen dagelijks (of zelfs per uur) wisselen – zeker tijdens de overgang. Je karakter daarentegen bestaat uit diepgewortelde persoonlijkheidstrekken die zich over de jaren heen hebben ontwikkeld.  

Onderzoek toont aan dat de overgang vooral invloed heeft op je emotionele welzijn en stemming. Je persoonlijkheid blijft meestal stabiel. Wat veel vrouwen ervaren is niet zozeer een karakterverandering, maar een tijdelijke verandering in hoe ze met emoties omgaan en hoe ze daarop reageren.  

Je bent bijvoorbeeld niet ineens een prikkelbaar mens geworden, maar je merkt wel dat je sneller geïrriteerd raakt door de hormonale schommelingen en overgangsklachten. En je bent geen angstig type geworden, maar je ervaart wel vaker momenten van onzekerheid. Je blijft gewoon dezelfde persoon, je gaat alleen door een lastige periode. 

Welke veranderingen vinden er plaats?

Er zijn verschillende mentale, emotionele en cognitieve veranderingen die vrouwen in de overgang kunnen doormaken. 

Je ervaart emotionele veranderingen

Door schommelingen in je hormonen kun je emotionele klachten ervaren, zoals stemmingswisselingen, een kort lontje, angst, onzekerheid of sombere gevoelens. Hierdoor kun je het gevoel hebben dat je een ‘ander mens’ bent. Bij de meeste vrouwen zijn deze emotionele veranderingen van tijdelijke aard. 

Je hebt meer stress

Het kan zijn dat je tijdens de overgang meer stress ervaart, doordat het cortisolniveau in je lichaam stijgt. Je kunt je meer gespannen en onrustig voelen, ook zonder dat daar een directe oorzaak voor is. Bovendien wordt de aanmaak van progesteron, wat een kalmerend effect heeft op je lijf, onderdrukt als je lijf cortisol aanmaakt. 

Je geheugen en focus verminderen

Oestradiol (een vorm van oestrogeen) is betrokken bij je cognitieve functies, waaronder je geheugen en concentratie. Dalende oestrogeenspiegels kunnen dus bijdragen aan een verminderde focus, brainfog en vergeetachtigheid. Veel vrouwen geven aan vergeetachtiger en minder scherp te zijn tijdens de overgang – onthoud dat het grotendeels een gevolg is van schommelende hormonen. 

Je hebt minder behoefte om te zorgen

Hoewel het verband tussen oestrogeen, oxytocine en je stemming nog niet volledig wordt begrepen, lijkt het erop dat het hormoon oxytocine (ook wel het ‘zorghormoon’) tijdens de overgang afneemt. 

Oxytocine wordt onder andere vrijgegeven bij sociale interacties. Het beïnvloedt je gedrag tegenover bijvoorbeeld je kinderen of je partner. Als het hormoon afneemt, heb je dus minder behoefte om voor anderen te zorgen, ook als je dat jarenlang met plezier deed. En dat is helemaal niet erg! Zie het als een moment voor reflectie en persoonlijke ontwikkeling. Misschien is dat wel precies wat je nu nodig hebt. 

Je wordt beïnvloedt door andere overgangsklachten

De afnemende oestrogeen- en progesteronspiegels kunnen ook je slaap beïnvloeden, opvliegers veroorzaken, gewrichtspijn met zich meebrengen, ervoor zorgen dat je (uit het niets) aankomt, en zo zijn er nog meer klachten die de overgang voor je in petto kan hebben. Die klachten maken het je er doorgaans niet makkelijker op en het is normaal om je daardoor geïrriteerd, gestrest, overweldigd, onzeker, uit het veld geslagen of simpelweg ‘anders’ te voelen. Onthoud: het gaat waarschijnlijk over met de tijd. 

Lees ook: Wies: “Pas achteraf realiseerde ik me dat het de hormonen waren die me mentaal zo uit balans brachten” 

Zijn deze veranderingen in karakter blijvend?

Hoewel iedere overgang anders verloopt, zijn de meeste (persoonlijkheids)veranderingen tijdens de overgang tijdelijk. Je lichaam zoekt naar een nieuw evenwicht in je hormoonhuishouding en dat kost tijd. Onthoud dat veel vrouwen zich na de menopauze geleidelijk aan beter voelen.  

Ondanks alle uitdagingen die de overgang met zich mee kan brengen, onderstreept onderzoek ook dat dit een fase kan zijn voor vrouwen om te groeien en zichzelf te (her)ontdekken. Veel vrouwen geven aan dat ze zich zelfverzekerder en sterker voelen na de overgang. 

Wat kun je zelf doen?

Als je emotioneel of mentaal door een lastige periode gaat en je je niet jezelf voelt, is het belangrijk om goed voor jezelf te zorgen. De volgende tips kunnen dan helpen: 

• Zorg voor voldoende beweging. Dit stimuleert de aanmaak van endorfines. 
• Zoek manieren om te ontspannen. Mentale en emotionele klachten kunnen duiden op een overactief zenuwstelsel. Plan meer rust in, zeg vaker nee en doe ontspanningsoefeningen. 
• Probeer een vast slaapritme aan te houden. Een slechte nachtrust is direct van invloed op je humeur en mentale welzijn. 
• Praat erover. Het lucht op om je zorgen met iemand te delen, zoals je partner, een vriend of een professional. 

Een menopauzespecialist vertelt: Zo ervaar ik de overgang zelf 

Wanneer zoek je hulp?

Veel van de dingen die je tijdens de overgang ervaart, zijn een normaal onderdeel van deze fase. Maar als de klachten te zwaar worden, wil je contact opnemen met een arts. Bijvoorbeeld als je je langere tijd somber voelt, je angstklachten ervaart die niet overgaan, stemmingswisselingen je dagelijks leven beïnvloeden en je het gevoel hebt dat je de controle verliest. Samen kun je op zoek naar een passende oplossing. 

Tips en advies