Als je niet meer menstrueert: wat kun je verwachten tijdens de postmenopauze?

Of je de menopauze nu net achter de rug hebt of al een tijdje in de postmenopauze zit, in deze nieuwe fase van je leven kun je je net zo sterk en energiek voelen als je altijd al deed. Wie goed voor zichzelf zorgt kan zich nog lang vitaal voelen in eigen lichaam. Veel vrouwen ervaren in de postmenopauze ook dat ze sterker in hun schoenen staan, beter weten wat ze willen en zich niet druk maken om wat anderen van ze denken.  

Een bijzondere periode dus. Maar wat wil je weten over de postmenopauze? En hoe zorg je goed voor jezelf? We leggen het je uit. 

Wat is de postmenopauze?

De menopauze is het moment waarop je je laatste menstruatie hebt. Dit kun je pas een jaar na je laatste menstruatie met zekerheid zeggen en dat is dan ook het moment waarop je in de postmenopauze zit: twaalf maanden nadat je voor het laatst hebt gemenstrueerd. Een natuurlijke gebeurtenis die bij het leven van een vrouw hoort. 

De gemiddelde leeftijd waarop een vrouw de postmenopauze bereikt is 51 jaar, maar dit verschilt van vrouw tot vrouw. Sommige vrouwen hebben hun laatste menstruatie al jaren eerder, bij anderen volgt het later. 

Je hormonen tijdens de postmenopauze

Na je laatste menstruatie ben je niet meer vruchtbaar. Je eierstokken zijn gestopt met de productie van oestrogeen en progesteron en maken nu alleen nog testosteron aan. Je hebt de hoge hormoonspiegels van je vruchtbare jaren simpelweg niet meer nodig nu je niet meer zwanger kunt raken. 

Dat betekent overigens niet dat je lichaam helemaal geen oestrogeen en progesteron meer aanmaakt. Je bijnieren (twee kleine klieren boven de nieren) hebben deze taak grotendeels overgenomen – daarom wil je in deze fase goed voor je bijnieren zorgen, maar daarover later meer. Je lichaam maakt de geslachtshormonen dus wel degelijk aan, alleen in mindere mate. 

Welke klachten kun je in de postmenopauze hebben?

Ondanks dat het stoppen van de oestrogeen- en progesteronproductie in de eierstokken onderdeel is van een natuurlijk proces, is het wel zo dat je lichaam moet wennen aan de lagere hormoonspiegels. Het gaat op zoek naar een nieuw evenwicht en dat kan klachten met zich meebrengen, vaak veroorzaakt door de lage oestrogeenspiegel. Ook het risico op botontkalking en hart- en vaatziekten kan daardoor toenemen.  

Klachten die in de postmenopauze (alsnog) kunnen voorkomen: 

• Vaginale droogheid 
• Branderige schaamlippen 
• Blaasontsteking  
• Gewichtstoename 
• Slechte nachtrust 
• Pijnlijke gewrichten 
• Huidveroudering 
• Haarverlies 
• Opvliegers 
• Somberheid 

Naast de lage oestrogeenspiegel speelt veroudering ook een rol bij bovenstaande klachten. Dat maakt het soms lastig om de klachten te onderscheiden. Is het de postmenopauze of is het simpelweg het proces van ouder worden? 

We zien dat gedurende de postmenopauze de hormonale klachten meestal geleidelijk afnemen. De enige klacht die niet afneemt is droge slijmvliezen, zoals vaginale droogheid of droge ogen, wat alles te maken heeft met de lagere oestrogeenspiegel. 

Is de lage oestrogeenspiegel schadelijk voor je gezondheid?

Sommige mensen zijn ervan overtuigd dat je in de postmenopauze je geslachtshormonen met hormoontherapie moet blijven aanvullen. Je wilt immers geen risico lopen op klachten veroorzaakt door de lage oestrogeenspiegel. Maar het is een fabel dat je om deze reden hormonen moet blijven gebruiken.  

De overgang is een natuurlijk proces dat elke vrouw ondergaat. Ja, de progesteron- en oestrogeenspiegels zijn lager dan voor de menopauze, maar je lichaam heeft ook minder van deze hormonen nodig omdat je in een andere levensfase komt. Je lichaam maakt nog steeds oestrogeen aan (o.a. in de bijnieren en uit het vet op je buik), maar in mindere mate. En dat is genoeg om gezond mee oud te worden, mits je goed voor jezelf zorgt. 

Zie de veranderingen in je hormoonhuishouding als een teken dat je goed (of nog beter) op je gezondheid wilt letten en naar je lichaam wilt luisteren. Je kunt de risico’s die je loopt naarmate je ouder wordt sterk verminderen door aanpassingen te maken in je voedingspatroon en leefstijl.  

Je wilt als het ware met je lijf mee veranderen. Gezond eten en genoeg bewegen blijven belangrijk, net zoals het nemen van rust en aanvullen van bepaalde vitaminen en mineralen. Waar wil je zoal op letten? 

• Focus op een gezond voedingspatroon. Eet veel groente en fruit en zorg dat je maaltijden bestaan uit genoeg eiwitten, vetten en langzame koolhydraten. Vermijd suikers en snelle koolhydraten en minder of stop met alcohol (een grote risicofactor voor aandoeningen aan hart en vaten).  
• Overweeg supplementen om tekorten aan te vullen. Zo zijn calcium en vitamine D belangrijk in de postmenopauze om botontkalking te voorkomen. Solgar® Ultimate Bone Support bevat o.a. calcium, vitamine D, koper en zink en draagt bijvoorbeeld bij aan de botgezondheid*.  
• Zorg voor voldoende ontspanning. Als je constant stress hebt, heeft dat effect op je hormoonhuishouding. Je bijnieren maken het stresshormoon cortisol aan. Voor even is dat functioneel, maar als je lichaam cortisol aan blijft maken remt dat bepaalde lichaamsfuncties en de productie van andere hormonen af. Neem vaker pauze, doe ademhalingsoefeningen en stel prioriteiten. Idealiter wil je in deze fase een tandje terug doen, geniet van die rust! 
• Beweeg dagelijks en doe krachttraining. Dagelijkse beweging, of dat nu wandelen, fietsen, hardlopen of yoga is, houdt je botten gezond en verbetert je algemene gezondheid. Doe daarnaast krachttraining om je spieren en botten te versterken en lichamelijke pijntjes te voorkomen. De 7-Minute training is een aanrader. 
• Verbeter je balans. Met yoga en pilates train je je evenwicht, waardoor je de kans op een val verkleint (wat kan leiden tot een botbreuk). 
• Houd je cholesterol en bloeddruk in de gaten. Experts adviseren om je cholesterolspiegel en bloeddruk jaarlijks te laten checken. Tijdens de postmenopauze veranderen deze waarden en zo kun je daar tijdig op anticiperen.  
• Doe andere belangrijke gezondheidschecks. Zoals een mammografie, uitstrijkje, screening van je darmen en laat het risico op osteoporose door de huisarts bepalen. Ook als je niet ziek bent, zijn deze check-ups belangrijk om eventuele problemen in een vroeg stadium te tackelen. 

* Gezondheidsclaim(s) in afwachting van goedkeuring door de Europese Commissie. 

Wat als ik de pil slik?

Veel vrouwen in Nederland slikken tijdens de overgang de anticonceptiepil om een zwangerschap te voorkomen. Logisch als je niet zwanger wilt worden, maar de pil heeft ook andere effecten op het vrouwenlichaam. Zo kan het de symptomen van de overgang onderdrukken, waaronder een veranderend menstruatiepatroon. 

Slik je de pil? Dan kan dat dus betekenen dat je geen overgangsklachten ervaart en je niet weet of je cyclus verandert. Of anders gezegd: of je de menopauze al hebt gehad. Dat hoeft niet per definitie slecht of goed te zijn, maar is wel iets waar je je bewust van wilt zijn. Of je tijdens de overgang de pil wilt blijven slikken, hangt af van jouw persoonlijke situatie en behoeften.  

👉  Dr. Jael Loefstop legt uit: Wat je wilt weten over het slikken van de anticonceptiepil tijdens de overgang. 

Hormoontherapie in de postmenopauze

Soms is het in de postmenopauze raadzaam om te starten of door te gaan met hormoontherapie, bijvoorbeeld bij een geschiedenis van botontkalking in de familie of als je nog last hebt van hevige overgangsklachten. De regel is dat je wilt beginnen voor je 60e, omdat de risico’s van hormoontherapie anders niet opwegen tegen de voordelen. Ook wil je niet langer dan vijf jaar hormoontherapie gebruiken, aldus de richtlijnen van het Nederlands Huisartsen Genootschap. Lees hier meer over hormoontherapie.