Welke (belangrijke) rol speelt testosteron tijdens de overgang?
Testosteron wordt vaak aangeduid als het ‘mannelijke geslachtshormoon’. Hoewel testosteron in hogere concentraties voorkomt in het mannelijk lichaam, speelt het ook een belangrijke rol in het vrouwenlichaam. Het ondersteunt onder andere het behoud van spiermassa, botdichtheid, libido en algemene energie. De overgang heeft ook invloed op het testosteronniveau. Wat zijn de gevolgen hiervan?
Welke rol speelt testosteron in het lichaam?
Testosteron wordt in het vrouwenlichaam geproduceerd in de eierstokken en bijnieren en vervult veel belangrijke functies. Het ondersteunt onder andere de opbouw van spieren en botten, kan invloed hebben op je energieniveau en draagt bij aan het libido of de behoefte aan de seks.
In de overgang neemt niet alleen de oestrogeen- en progesteronproductie af, maar daalt ook geleidelijk de productie van testosteron. Deze hormonale veranderingen kunnen invloed hebben op je lichaam en hoe jij je voelt.
Goed om te weten: soms kom je ook de term 'androgenen' tegen. Dit is een groep hormonen waarvan testosteron de bekendste is.
Hoe werkt testosteron samen met de andere geslachtshormonen?
In het lichaam van een vrouw spelen de geslachtshormonen testosteron, oestrogeen en progesteron een belangrijke rol. Al deze hormonen werken samen om belangrijke functies te regelen en het lichaam in balans te houden.
Terwijl testosteron onder andere het libido en de spiermassa bevordert, werken oestrogeen en progesteron nauw samen om de menstruatiecyclus te reguleren. Maar deze hormonen hebben nog veel meer belangrijke taken in het vrouwelijk lichaam. Lees meer over de sleutelrol van oestrogeen en progesteron.
Testosteron in de verschillende levensfasen
Het testosteronniveau verandert in de loop van je leven. Tijdens de puberteit stijgt het testosteronniveau, wat bijdraagt aan de ontwikkeling van spier- en botstructuren. Gedurende de vruchtbare jaren blijft het testosteronniveau relatief stabiel, maar kan het wel schommelen tijdens bijvoorbeeld de menstruatie.
Ongeveer vanaf de leeftijd van 45 jaar begint voor de meeste vrouwen de perimenopauze. In de perimenopauze, wanneer oestrogeen afneemt, blijft het testosteronniveau relatief constant en kan het in het begin zelfs licht stijgen.
In het verdere verloop van de overgang neemt het testosteronniveau af, maar minder sterk dan dat van oestrogeen en progesteron. De daling van oestrogeen en progesteron verloopt meestal veel sneller, sterker en abrupt.
In de postmenopauze, de fase waarin de menstruatie definitief stopt, stabiliseert de hormoonproductie, inclusief testosteron, op een lager niveau. De bijnieren en eierstokken produceren nog steeds kleine hoeveelheden testosteron, maar de totale productie is een stuk lager dan eerder.
Welke klachten kan testosteron in de overgang veroorzaken?
De afname en schommelingen van het oestrogeenniveau zijn verantwoordelijk voor veel typische overgangsklachten, zoals opvliegers of stemmingswisselingen. Het testosteronniveau daalt minder abrupt, maar kan toch leiden tot klachten, waaronder minder energie, verminderde behoefte aan seks (studies tonen aan dat 40 procent van de vrouwen in de postmenopauze minder zin in seks heeft) of verminderde spierkracht.
Doordat het oestrogeenniveau sneller en abrupter daalt dan het testosteronniveau, kan er daarnaast een disbalans ontstaan: testosteron is relatief meer aanwezig dan oestrogeen. Dit kan leiden tot symptomen zoals haaruitval, overmatige haargroei op ongebruikelijke plekken, acne, stemmingswisselingen, onrust, angstgevoelens en zelfs depressie. Let wel: deze klachten kunnen ook ontstaan door andere factoren (zoals een slechte nachtrust) en hebben niet altijd een directe link met het testosteronniveau.
Hoewel ieder mens anders is en de gevolgen van veel testosteron niet voor elke vrouw hetzelfde zijn, kan een hoog testosteronniveau ten opzichte van oestrogeen ook bijdragen aan insulineresistentie. Het lichaam reageert niet meer goed op insuline, waardoor glucose niet effectief in de cellen wordt opgenomen. Het gevolg? Gewichtstoename rondom de buik.
Wat kun je zelf doen?
Door een aanpassing van de levensstijl, voldoende beweging in het dagelijks leven en andere gezonde gewoontes kunnen de klachten van hormonale veranderingen in de overgang vaak verminderen. Zo is het belangrijk om:
- Gezond te eten. Eet veel fruit, groenten, volkorenproducten, gezonde vetten (zoals avocado’s, noten en zaden) en eiwitten om je hormonale balans te ondersteunen. Meer over de juiste voeding in de overgang.
- Regelmatig uit te rusten. Stress kan je hormonale balans verstoren en overgangsklachten verergeren. Daarom is het belangrijk om ontspanningstechnieken zoals yoga, meditatie of ademhalingsoefeningen in je dagelijkse routine te integreren. Meer over stress tijdens de overgang.
- Beweging in je leven te brengen. Probeer elke dag te bewegen, of dat nu een wandeling of fietstocht is, een potje tennis of een training in de sportschool. Beweging helpt niet alleen om stress te verlagen, maar stimuleert ook de productie van geluksgevoelens door het vrijkomen van endorfines.
Extra ondersteuning nodig? Overweeg supplementen
Vitaminen en mineralen vormen de basis voor een gezond lichaam. In de overgang kunnen supplementen een daar een welkome aanvulling op zijn.
Bronnen
- Al-Azzawi, F., & Palacios, S. (2009). Hormonal changes during menopause. Maturitas, 63(2), 135–137. https://doi.org/10.1016/j.maturitas.2009.03.009
- Chakravarti, S., Collins, W. P., Forecast, J. D., Newton, J. R., Oram, D. H., & Studd, J. W. (1976). Hormonal profiles after the menopause. British Medical Journal (BMJ), 2(6039), 784. https://doi.org/10.1136/bmj.2.6039.784
- De Maddalena, C., Vodo, S., Petroni, A., & Aloisi, A. M. (2012). Impact of testosterone on body fat composition. Journal of Cellular Physiology, 227(12), 3744–3748. https://doi.org/10.1002/jcp.24096
- Johansen, N., Lindén Hirschberg, A., & Moen, M. H. (2020). The role of testosterone in menopausal hormone treatment: What is the evidence? Acta Obstetricia et Gynecologica Scandinavica, 99(3), 283–291. https://doi.org/10.1111/aogs.13819
- National Institue on Aging. (2021). What is Menopause? https://www.nia.nih.gov
- Zouboulis, C. C., Blume-Peytavi, U., Kosmadaki, M., Roó, E., Vexiau-Robert, D., & Kerob, D. (2022). Skin, hair and beyond: The impact of menopause. Journal of Cosmetic Dermatology, 21(2), 434-442. https://doi.org/10.1080/13697137.2022.2050206
Tips en advies
Welke (sleutel)rol speelt progesteron tijdens de overgang?
De progesteronspiegel daalt al vroeg in de overgang terwijl het oestrogeenniveau pas later afneemt. Wat doet progesteron in je lijf? En wat kun je doen tegen klachten door progesterondaling?
Wat is de (onmisbare) rol van oestrogeen tijdens de overgang?
Oestrogeen speelt het hele leven van de vrouw een grote rol. Maar hoe zit dat tijdens de overgang? Welke klachten kunnen ontstaan en wat kun je eraan doen?
Leptineresistentie in de overgang: wat zijn de signalen en wat kun je eraan doen?
In de overgang heb je door de schommelende hormoonspiegels meer kans op leptineresistentie insuline. Wat houdt dat in? En wat zijn de signalen?
Hoe herken je een oestrogeendominantie (en wat kun je eraan doen)?
Eén van de belangrijkste oorzaken van overgangsklachten vóór de menopauze.
FAQ
Waarom kan de testosteronspiegel in de overgang relatief hoog zijn?
Het oestrogeenniveau daalt sneller en abrupter daalt dan de testosteronspiegel. Hierdoor komt het resterende testosteron relatief meer naar voren, ook al neemt het in absolute hoeveelheid niet toe. Dit hormonale onevenwicht kan verschillende klachten veroorzaken.
Hoelang duurt het voordat hormoontherapie klachten vermindert?
Bij veel vrouwen verminderen de klachten binnen enkele weken na de start van de hormoontherapie. Maar hormoontherapie werkt voor elke vrouw anders en het kan ook enkele maanden duren voordat de effecten van de behandeling merkbaar zijn. Dat heeft ook te maken met het vinden van de juiste (dosering) hormonen. Lees meer over hormoontherapie.
